تصور کنید صبح یک روز زیبا از خواب بیدار می‌شوید؛ با روحیه‌ای شاد و بانشاط، پس از انجام امور شخصی منزل را ترک می‌کنید. از همان ابتدای خروج از خانه که به خیابان می‌روید، آرامش و سکوتی که در خانه داشتید با صداهای گوناگون اطراف‌تان از بین می‌رود و آشفتگی ذهنی جای آن را می‌گیرد. این ناهنجاری ذهنی در طول روز به وسیله صداهای گوناگونی مثل بوق خودروها، صدای موتورسیکلت‌ها، خودروهای سواری و… تشدید میشود. در محل کار که هستید ارباب رجوعی از شما تقاضایی بیجا دارد و شما ناچارید به وی توضیح دهید که انجام خواسته‌اش منطقی نیست ولی با صدای بلند و گاه توهین‌آمیز وی مواجه می‌شوید‌یا بر عکس، به هر دلیلی نمی‌خواهید به خواسته‌اش عمل کنید و با داد و فریاد می‌خواهید حرف خود را به کرسی بنشانید. استمرار این روند ناصحیح باعث عصبانیت شما میشود و با ایجاد خشونت، اراده و کنترل روانی خود را از دست می‌دهید تا جایی که کار به درگیری فیزیکی می‌انجامد و گاه با عواقب ناخوشایند آن، که ممکن است وقوع جرم باشد، مواجه می‌شوید. در این مقاله سعی کرده‌ام بیان کنم آلودگیهای صوتی یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث ایجاد خشونت میشود و اگر کنترل نشود، چه بسا باعث انجام دادن عملی شود که قانونگذار برای آن مجازات تعیین کرده است؛ در عوض آرامش داشتن و صبر و تحمل، شخص را تشویق می‌کند دست به ناهنجاری‌ها نزند و انگیزه‌های مجرمانه را از خود دور کند.
هر نوع صدایی که انسان تمایل به شنیدن آن نداشته باشد و به گونه‌ای نسبت به آن احساس آزردگی کند یا سبب ایجاد آسیب و اختلال اعصاب شنوایی شود، در حکم آلودگی صوتی شناخته و تعریف میشود. (تعریف از شاد کوسکی در سال ۱۹۸۳، کتاب دانشگاهی علوم کار، تالیف پروفسور لوچاک، صفحه ۳۰۹) سروصداهای فراتر از حد معمول به طور بالقوه خطرناک هستند. به هر صدای ناهنجار و آزاردهنده‌ای، سروصدا می‌گویند که آلودگی صوتی را دربر دارد. این آلودگیهای صوتی منابع مختلفی دارند؛ به عنوان مثال در بخش مکانیکی می‌توان به موتورسیکلت، خودرو، کامیون، هواپیما، راه‌آهن، مترو، ادوات موسیقی، ورزشگاه‌ها، کولر، جاروبرقی، پنکه، دریل و… و در بخش انسانی صداهای ناهنجار و بلند انسان در جدال با یکدیگر و حرکات نامتعارف اشاره کرد که نه تنها تاثیر بسزایی بر شنوایی، قلب و عروق می‌گذارد بلکه باعث ایجاد استرس، اضطراب، سردرد، تحریک در رفتار ضداجتماعی، خشونت‌طلبی مختل شدن رشد کودکان، پرخاشگری و کاهش تمرکز نیز خواهد شد. بر اساس تحقیقات انجام شده، ناراحتی‌ها و مشکلا‌ت ناشی از سروصداهای آزاردهنده و زیانبار در محیط زندگی شهر تهران در ناحیه نسبتا گرم و خشک و کم مرطوب قرار دارد.
انرژی صوت میتواند توسط هوا جذب شود. میزان این جذب بستگی به میزان رطوبت موجود در هوا دارد. جریان سریع باد ایجاد سایه‌های صوتی می‌کند و صدا در جهت وزش باد بهتر شنیده میشود تا در جهت مخالف آن. در زمینه گوارش از جمله سوء‌هاضمه در انسان و همچنین بر هم خوردن آرامش و آسایش در محیط خانه، اجتماع و استراحتگاه‌ها، گسترش خشونت در رفتارهای اجتماعی و ازدیاد تصادفات شهری، ایجاد مزاحمت در خواب و عدم تمرکز در کارهای اقتصادی، از جمله آثار مخرب آلودگی صوتی است. از همه مهم‌تر اینکه آثار زیانبار سروصدا روی کودکان را که از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند، نمی‌توان نادیده گرفت؛ وضعیت روحی و جسمی کودکان به دلیل عدم تکامل وضعیت جسمی و عقلی و روانی‌شان از حساسیت بالا‌یی برخوردار است. اختلال و جلوگیری از تکامل رشد جسمی کودک، ممانعت و به تاخیر انداختن روند زبان‌گشایی، لطمه وارد کردن به رشد هوش و ذکاوت و احساس و هوشمندی عاطفی و عصبانیت و شلوغی و همچنین بی‌میلی نشان دادن نسبت به تعلیم و تربیت از جمله عوارض ناشی از آلودگیهای صوتی است. (پروفسور دنیز گوتلب، مشاور سازمان بهداشت جهانی و رئیس بخش کنترل آلودگی صدا در اداره محیط‌زیست؛ ترجمه دکتر کاظم موسوی‌زاده) اصل اول اعلا‌میه کنفرانس سازمان ملل درباره محیط‌زیست در استکهلم به سال ۱۹۷۲ بازمی‌گردد که کنفرانس از دولت‌ها و مردم درخواست می‌کند به منظور حفاظت و بهبود محیط‌زیست برای منافع مردم و نسل‌های آینده به تلا‌ش خود وحدت بخشند. این است که انسان از حقوق بنیادین برای داشتن آزادی، برابری و شرایط مناسب زندگی در محیط‌زیستی که به او اجازه زندگی باحیثیت و سعادتمندانه را بدهد، برخوردار است. او رسما مسوولیت حفاظت و بهبود محیط‌زیست برای نسل‌های حاضر و آینده را بر عهده دارد.
چگونه بر اثر آلودگیهای صوتی عصبانی می‌شویم؟
یک سال بیشتر از آغاز زندگی مشترک امیر و آرزو نمی‌گذشت. در روزهای آغازین زندگی ارتباطات عاطفی چنان بود که به راحتی از کنار مشکلا‌ت و معضلا‌تی که برایشان به وجود می‌آمد، می‌گذشتند. امیر فردی عصبی و تندمزاج بود. او به جای ایجاد محیطی آرام، روح حاکم بر خانواده را مخدوش و با جدال لفظی سعی می‌کرد عقاید خود را به کرسی بنشاند. این امر سبب شد زن نیز کوتاه نیاید و همچنان صداهای ناهنجار هر دو باعث شود همسایه‌ها نیز از جدال لفظی آنها آزرده شوند. شبی همانند شب‌های دیگر، صداهای ناهنجار و گوش‌خراش آنها چنان اوج گرفت که عصبانیت آرزو منجر به خشونت شد و بدون آنکه عاقلا‌نه عمل کند چاقویی را بر می‌دارد و با ضربات مکرر شوهر خود را به قتل می‌رساند. در صورتی که اگر آنان به آرامی با یکدیگر صحبت می‌کردند و به خواسته‌های همدیگر در محیطی آرام گوش می‌دادند و با منطق خواسته‌های غیرمعقول یکدیگر را رد می‌کردند هرگز چنین جنایتی رخ نمی‌داد.
بدیهی است همه ما عصبانی می‌شویم و این عصبانیت واکنش‌های بیرونی ما است که منجر به تحریک فعل و انفعالا‌ت ذهنی بدن میشود و مطمئنا اگر هنگام بروز عصبانیت زمان کوتاهی در سکوت به سر بریم، هیجانات و عصبانیت حادث شده فروکش می‌کند و دیگران نیز در آرامش خود را بازخواهند یافت و هیچ‌گونه خشم و خشونتی تولید نخواهد شد.
در کنار آلودگی صوتی ناشی از صدای بلند و ناهنجار انسان‌ها، آلودگیهای صوتی مکانیکی نیز تاثیر بسزایی در عصبانیت شخص دارد. شاید این موضوع برای شما نیز پیش آمده باشد که همسایه مجاور ملک شما در حال ساخت و ساز مجتمع مسکونی یا تجاری باشد. می‌دانیم که شهرداری و راهنمایی و رانندگی اجازه ورود کامیون‌ها را در روز به رانندگان کامیون‌ها نمی‌دهند بنابراین آنها ناچار می‌شوند مصالح مورد نیاز احداث ساختمان از جمله آجر و تیرآهن را شب‌ها به مقصد برسانند یا برای خاکبرداری در شب اقدام کنند. صداهای تولیدشده توسط کامیون‌ها، بلدوزر، جرثقیل و خالی کردن آجر و تیرآهن چنان ناهنجار است که آرامش را از شهروندی که تمام روز مشغول کار بوده و می‌خواهد شب را استراحت کند، می‌گیرد. خستگی ناشی از کار کم نیست بلکه صداهای ناهنجار، فشاری روانی به ذهن شخص وارد می‌کند که ناچار میشود به بیرون از منزل رفته و از کارفرمای احداث بنا بخواهد دست از ایجاد صداهای ناهنجار بردارد ولی متاسفانه چون کارفرما مجبور است در شب امور ساختمان را به انجام رساند به خواسته این شهروند توجه نمی‌کند و به کار خود ادامه می‌دهد. آن وقت است که عصبانیت این شهروند تبدیل به خشونت و نزاع میشود که اگر چنین صداهای ناهنجاری ایجاد نمی‌شد مطمئنا عصبانیت و خشونتی نیز به وجود نمی‌آمد.
تبدیل عصبانیت ناشی از آلودگیهای صوتی به خشونت
به هر حال آلودگیهای صوتی موضوعی است انکارناپذیر و آثار آن چنان بر بروز عصبانیت تاثیر دارد که خشم ناشی از آن در برخی از موارد زیان‌ها و خساراتی را متوجه آدمی می‌کند که جبران آن به هیچ عنوان میسر نخواهد بود. به این جملا‌ت توجه کنید: <همه بدون آنکه متوجه باشند دچار ناراحتی‌های عصبی هستند که به طور مضاعف مهم‌ترین عامل آن هم آلودگی صوتی در شهرها است.( >برگ سبز، شماره ۲۵، نوروز۷۵، صفحه ۱۲< )بر اساس داده‌های آماری ۱۷ درصد از جمعیت کشور دارای اختلا‌لا‌ت عصبی و روانی شدید هستند و بیشترین درصد متعلق به افراد مبتلا به اختلا‌ل‌های عصبی اسکیزوفرنی است.( >مسعود پزشکیان، روزنامه رسالت، ۶ بهمن ۸۰) عصبانیت زمانی که به اوج خود می‌رسد باعث میشود شخص کنترل خود را از دست بدهد و در اینجاست که اگر به درستی کنترل نشود خشونت بر آن حاکم و توان مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی از عهده برخی از افرادی که مستعد ارتکاب جرم هستند بر نمی‌آید. خشم و خشونت، آفتی است که زندگی انسان را به مخاطره می‌اندازد، استعدادهای آدمی را می‌گیرد و آرامش و آسایش افراد را تهدید می‌کند و اگر به درستی کنترل نشود عوارض خارجی آن باعث ناهنجاری‌هایی میشود که اجتماع را نیز به مخاطره می‌اندازد؛ هر چند وجود دارند افرادی که خشم خود را فرو می‌نشانند و در مقابل عوامل خارجی از جمله آلودگیهای صوتی ساکت می‌مانند ولی در آینده از اختلا‌لا‌ت عصبی و اضطراب رنج می‌برند و چه بسا افسرده می‌شوند بنابراین آلودگیهای صوتی که خود یکی از عوامل به وجود آورنده عصبانیت و خشم است باعث بروز دو اثر منفی در آدمی میشود؛ اثر کوتاه‌‌مدت آن جرم را به ارمغان می‌آورد و اثر بلندمدت آن بیماری‌های روانی را. بنابراین بهترین راه‌حل برای حفظ سلا‌مت روحی و روانی انسان برطرف کردن علت اصلی عصبانیت و خشم است که یکی از مهم‌ترین آنها آلودگیهای صوتی است.
بسیاری از افراد زمانی که به روانشناس مراجعه می‌کنند، می‌پرسند با خشم چه باید کرد؟ چگونه خشم خود را کنترل کنیم؟ چگونه جلوی خشمگین شدن بیشتر خود را بگیریم ؟… اگر شخصی مرتکب جرائمی از جمله ضرب و جرح، بی‌احتیاطی در رانندگی، شرکت در نزاع دسته‌جمعی یا حتی قتل شود در بازجویی‌های خود به عصبانی بودنش اشاره می‌کند، بنابراین عصبیت و خشونت است که در بسیاری از مواقع باعث وقوع جرم میشود. این در حالی است که فشارهای خارجی همچون آلودگیهای صوتی هدایت نشده و باعث عصبانیت شخص و اعمال خشونت و جرم شده است. کمیته مبارزه با خشونت در قسمتی از گزارش خود آورده است: <موضوع دیگر این است که در شهرهای بزرگ، افراد بیش از حد احساس تنهایی و عزلت می‌کنند. زیرا بین افراد شهرهای بزرگ تماس لا‌زم برقرار نیست. آنان کسی را نمی‌شناسند و کسی هم آنان را نمی‌شناسد. با اینکه در میان انبوهی از جمعیت غوطه می‌خورند، اما کسی را نمی‌شناسند. افراد شهرهای بزرگ نه تنها دیگران را نمی‌شناسند بلکه آنان را مزاحم خود می‌دانند. بدین ترتیب احساس <خودشناسی> و <دیگرشناسی> که مهم‌ترین عامل بازدارنده خشونت است از بین می‌رود. افراد حس می‌کنند که به هیچ‌کس و هیچ کجا تعلق ندارند. همه چیز آنان را به خشم می‌آورد. سر و صدای زیاد، تراکم وسایل نقلیه، رفت و آمد در شلوغی، خستگی ناشی از کار و سایر عوامل شهری بر شدت عصبانیت آنان می‌افزاید و بدین ترتیب آنان در معرض ارتکاب جرم قرار می‌گیرند.>
کنترل خشم ناشی از آلودگیهای صوتی
خشم احساس طبیعی در انسان است که همه افراد آن را به نوعی تجربه می‌کنند. هر وضعیتی که ما را ناکام کند باعث ایجاد احساس خشم میشود؛ ناکامی یعنی نرسیدن به خواسته‌های فردی. وقتی عاملی مانع رسیدن فرد به هدف و خواسته‌هایش میشود، عصبانیت بروز می‌کند. (کنترل خشم، رباب حامدی) رباب حامدی روانشناس در پاسخ به این سوال که چرا خشمگین می‌شویم؟ بیان می‌دارد: وقتی دیگران مانع رسیدن ما به هدف شوند و ما را در راه رسیدن به آن ناکام کنند عصبانی می‌شویم. ملا‌حظه می‌فرمایید که وجود مانع در راه رسیدن به هدف یکی از عوامل عصبانیت و بروز خشونت در انسان است. در مورد موضوع بحث ما روشن و بدیهی است که رسیدن به آرامش ذهنی و درونی یکی از مهم‌ترین اهداف انسان در زیستن است. حال اگر مانعی همچون آلودگیهای صوتی باعث جلوگیری از رسیدن انسان به آرامش شود رخدادی که شاهدش خواهیم بود همان عصبانیت و خشونت است.
آلودگی صوتی، عاملی در وقوع جرم
دکتر پرویز صانعی در مقدمه کتاب روانشناسی کیفری، تالیف دیوید ایبرا همسن می‌نویسد: <سال‌ها است که من اشخاص ناسازگار گوناگون را مورد مطالعه قرار داده‌ام. در میان آنها کسانی بوده‌اند که از اختلال روان- تنی، روان- نژادی و روان- پریشی رنج می‌بردند؛ عده‌ای نیز قوانین را نقض کرده بودند. در کاوش عمیق راجع به روان اشخاص که مرتکب جرایمی از قبیل دزدی منازل، تجاوز به عنف و حتی قتل شده‌اند به این نتیجه رسیده‌ام در درک اولیه ما نسبت به رفتارهای مجرمانه ضرورت دارد که جهت‌یابی جدیدی صورت گیرد. احتیاج به یک جهت‌یابی جدید در نوع برداشت ما به این دلیل حتمی و ضروری است که درمی‌یابیم اصولا حقوق جزا آیینه و نمودار تاریخ روحیات عاطفی بشر در اعصار مختلف است که به صورت تکامل اجتماعی جلوه‌گر شده است. با این وصف هر چند معمای جرم، مربوط به اجتماع است، معمای فرد در جلوه‌گری‌های گوناگون او نیز هست.> وی در جایی دیگر می‌نویسد: <چون بشر جامعه ابتدایی عقیده داشت رفتار او توسط <سرنوشت> تعیین شده یا تحت راهنمایی الهی قرار دارد، دلیلی نداشت که در صدد کشف انگیزش اعمال خویش برآید، البته امروز ما می‌دانیم که در پس رفتارهای مجرمانه همیشه انگیزه و محرکی وجود دارد و وقتی این محرکات را به آسانی کشف نمی‌کنیم دلیل آن نیست که انگیزه‌ای برای بزهکاری وجود ندارد بلکه شاید این محرکات ناخودآگاه‌تر باشد.> واقعیت هم این است که در بسیاری از مواقع زمانی که ذهن انسان با عوامل خارجی از جمله آلودگیهای صوتی تحریک میشود باعث سلب اراده افرادی میشود که ظرفیت کنترل اعصاب و خشم خود را ندارند چرا که بیشتر رفتارهای مجرمانه افراد نشان‌دهنده خشونت‌گری آنها است و از آنجا که اعمال انسان و رفتار او ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر دارد توجه به آن حائز اهمیت است و هر چند نتیجه آن جرم را در بر نداشته باشد اما میتواند در روند اجتماع اختلال ایجاد کند.
علل رفتار مجرمانه و پدیده جنایی
اگر در گذشته‌های دور صاحب‌نظران بر آن بودند که علت رفتارهای مجرمانه صرفا سرنوشت آدمی است. امروز با تحقیقات جامع و کاملی که انجام شده به این نتیجه رسیده‌ایم که عوامل متعددی در رفتارهای مجرمانه آدمی تاثیر دارد و هر عاملی میتواند در وضعیتی خاص برای شخص اختلال ایجاد کند. در بزهکاری افراد دو عامل بیشترین تاثیر را در رفتار مجرمانه به ارمغان می‌آورد؛ یکی عامل روانی است و دیگری عامل اجتماعی که هر دو بر یکدیگر اثرگذار هستند. در عوامل اجتماعی، می‌توان رفتار مجرمانه فرد را در محیط ملا‌حظه کرد. عوامل روانی برگرفته از وجود و شخصیت فرد است که در مقابل اجتماع واکنش نشان می‌دهد بنابراین با وجود آثار مخربی که آلودگیهای صوتی بر ذهن انسان می‌گذارد، می‌توان یکی از مهم‌ترین علت‌های رفتار مجرمانه را در تاثیر آلودگیهای صوتی بر ذهن و متعاقبا ایجاد خشونت جست‌وجو کرد. خشونت در ایجاد رفتارهای مجرمانه به قدری اهمیت دارد که برخی از دانشمندان پیشنهاد کرده‌اند مطالعات مربوط به بزهکاری در محدوده وسیع‌تر و تحت عنوان <خشونت> انجام گیرند. (ژاک بتوته، کتاب خشونت دوران) این پیشنهاد مورد توجه دولت فرانسه قرار گرفت و در سال ۱۹۷۶ کمیته مخصوصی مامور مطالعه در امر خشونت و ارائه راه‌حل‌هایی در این زمینه تشکیل شد. کمیته مزبور پس از یک سال رسیدگی‌های مداوم و مطالعات بسیار مفصل، ۸ جلد کتاب با ارزش در این خصوص منتشر کرد. به علاوه گزارش مفصلی در ۲۴۰ صفحه برای ریاست‌جمهوری فرانسه تهیه کرد. کمیته مزبور که از تعداد زیادی کارشناس و دانشمند متخصص تشکیل شده بود، در ضمن مطالعات خود دریافت که نه‌تنها پدیده جنایی موجب بروز احساس ناامنی مردم میشود بلکه بسیاری از امور دیگر از قبیل فریادهای نابهنجار، تعرضات خفیفه، فشارهای مستقیم و غیرمستقیم برای ممانعت افراد از ادامه کار، خودکشی و هزاران مساله دیگر از این قبیل، بدون داشتن جنبه کیفری، در مردم همان مساله <احساس ناامنی> را به وجود می‌آورند. این کمیته، همین احساس عدم امنیت را راهنمای خود قرار داد تمامی اعمالی را که موجب بروز این احساس بودند، بررسی کرد.
از نظر این کارشناسان خشونت، عمل فرد یا افراد معینی است که قواعد و مقررات مورد قبول جامعه را نادیده گرفته و به جان، شرف یا امنیت دیگران تعرض می‌کنند و چون این اعمال در مردم ایجاد ترس و ناامنی می‌کند، باید نه فقط با پدیده جنایی، که با پدیده خشونت نیز، که به مراتب وسیع‌تر از جنایت است، مبارزه کرد. به همین علت هم پیشنهاد‌ها و توصیه‌های فراوانی، برای مبارزه با خشونت تهیه و منتشر شد. (دکتر مرتضی محسنی، کتاب پدیده جنایی، ص ۱۹) فقر، کمبود عاطفی، عدم دسترسی به آموزش و پرورش صحیح، عدم اشتغال به شغل مناسب و ده‌ها و صدها مورد اینچنینی باعث تحریک روان و اعصاب آدمی میشود که گاه به بروز خشونت می‌انجامد. در کنار موارد فوق وجود صداهای ناهنجار، که به آلودگی صوتی نیز تعبیر میشود، از جمله علل رفتارهای خشونت‌آمیز و مجرمانه است که لا‌زم است به این موضوع توجه ویژه‌ای شود چرا که <انسان مخلوق و در عین حال سازنده محیط‌زیست خود است که بقای فیزیکی او را تضمین کرده و به او فرصت رشد فکری، اخلا‌قی، اجتماعی و روحی می‌دهد. در تکامل طولانی و دشوار نژاد بشر روی زمین، مرحله‌ای فرا رسیده است که در آن انسان قدرت تغییر محیط‌زیست خود را به یاری و پیشرفت هرچه سریع‌تر علوم و تکنولوژی، به طریق بی‌شمار و به مقیاس قابل پیش‌بینی به دست آورده است. هر دو جنبه محیط‌زیست طبیعی و مصنوعی انسان، برای رفاه او و تمتع از حقوق بنیادینش، از جمله حق زندگی بهتر ضروری است و حمایت از محیط‌زیست و بهبود آن، موضوع بسیار مهمی است که بر رفاه افراد اثر می‌گذارد.( >اعلا‌میه کنفرانس سازمان ملل درباره محیط‌زیست، استکهلم، ۵ الی ۱۶ ژوئن ۱۹۷۲)
جرم و آلودگی صوتی
ماده دو قانون مجازات اسلا‌می مقرر می‌دارد هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب میشود. جرم از سه عنصر اصلی تشکیل شده است: عنصر مادی، عنصر معنوی و عنصر قانونی. عنصر مادی جرم مجموعه رفتارها و اعمال فیزیکی شخص است که راه وقوع جرم را هموار می‌کند. به عبارت دیگر وسایل و لوازم ارتکاب جرم را عنصر مادی جرم می‌گویند. در کنار عنصر مادی جرم قصد مجرمانه و نیت فرد از دیگر عناصر تشکیل‌دهنده جرم است. اگر فردی هیچ‌گونه سوء‌نیتی در ارتکاب جرم نداشته باشد و از لحاظ عقلی دچار مشکل باشد، چون عناصر جرم ناقص هستند جرمی به وقوع نپیوسته است، به همین دلیل است که می‌گویند طفل و مجنون در هنگام ارتکاب جرم رافع مسوولیت کیفری هستند. عنصر قانونی جرم نیز پیش‌بینی جرم بودن عمل یا ترک عملی است که قانونگذار برای آن مجازات تعیین کرده است.
در مورد آلودگی صوتی یکی از وظایف شهرداری‌ها در بند ۲۰ اصلا‌حی ماده ۵۵ قانون شهرداری، جلوگیری از ایجاد و تاسیس تمامی اماکنی که به نحوی از انحا موجب بروز مزاحمت برای ساکنان یا مخالف است اصول بهداشت در شهرها است. شهرداری مکلف است از تاسیس کارخانه‌ها، کارگاه‌ها، گاراژهای عمومی و تعمیرگاه‌ها و دکان‌ها و همچنین مراکزی که مواد محترقه می‌سازند و اصطبل چهارپایان و مراکز دامداری و به طور کلی تمام مشاغل و کسب‌هایی که ایجاد مزاحمت و سروصدا می‌کنند یا باعث تولید دود یا ایجاد عفونت یا تجمع حشرات و جانوران می‌کنند، جلوگیری کند. شهرداری در مورد تعطیل و تخریب و انتقال به خارج از شهر، مکلف است مراتب را ضمن دادن مهلت مناسب به صاحبان آنها ابلا‌غ کند و اگر صاحب ملک به نظر شهرداری معترض باشد باید ظرف ده روز اعتراض خود را به کمیسیونی مرکب از سه نفر که از طرف انجمن شهر انتخاب خواهند شد تسلیم کند. رای کمیسیون قطعی و لا‌زم‌الا‌جرا است.
به موجب ماده واحده قانون تشدید مجازات موتورسیکلت‌سواران متخلف، افسران و درجه‌داران دیپلمه، مامور راهنمایی و رانندگی مکلفند در محدوده قانونی شهر تهران رانندگان موتورسیکلت یا موتورگازی‌ای که به وسیله لوله خروج دود عمدا صدای ناهنجار ایجاد می‌کنند را متوقف کنند. طبق این ماده واحده عمل مزبور جرم محسوب میشود. در مورد آلودگی آب و هوا قوانین بسیاری توسط مرجع قانونگذاری تصویب شده، لیکن در مورد آلودگیهای صوتی با توجه به اهمیت آن در وقوع جرایم توسط انسان‌ها، کمتر حساسیت به خرج داده شده است در حالی که مطابق اصل یازدهم اعلا‌میه ریو در محیط‌زیست دولت‌ها باید قوانین مؤثری را در زمینه محیط‌زیست تصویب کنند. معیارهای زیست محیطی و اهداف و اولویت‌های مدیریت محیط‌زیست باید با توجه به مجموعه شرایط زیست محیطی و توسعه که در آن اجرا می‌شوند اتخاذ شود. موضوع آلودگی محیط‌زیست در این اعلا‌میه به قدری حائز اهمیت است که دولت‌ها را مکلف کرده قوانین ملی در خصوص مسوولیت ناشی از صدمات ناشی از آلودگی و دیگر صدمات وارده به محیط‌زیست و پرداخت غرامت به قربانیان این خسارات را تدوین کنند و در اصل یازدهم نیز مقرر شده دولت‌ها برای حفاظت از محیط‌زیست، متناسب با امکانات خود تدابیر احتیاطی وسیعی را اعمال کنند و در صورت خطر ورود صدمات شدید یا غیرقابل جبران، نبود دلا‌یل قطعی علمی نباید بهانه‌ای برای تاخیر در اتخاذ تدابیر موثر برای پیشگیری از ورود صدمه به محیط‌زیست باشد.
آلودگی صوتی منشأ استرس
صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوائی موقت میشود. اگر انسان در معرض صداهای بلند، برای مدت طولانی‌تری قرار گیرد ناشنوائی دائم پیش می‌آید.
بسیاری از افراد به‌طور مداوم و روزانه در محیط کار و خارج از آن در معرض صداهای غیرمجاز هستند. این مواجهات میتواند منجر به کاهش شنوائی غیرقابل درمان شود که باعث ایجاد اشکال در ارتباط کلامی با دیگران و کاهش کیفیت زندگی فرد میشود. استفاده از وسایل صوتی و استریو در اتومبیل، استفاده از هدفون برای گوش دادن به موسیقی، ترافیک شهری، مواد منفجره تفریحی، تیراندازی و … همگی انسان را در معرض صدای غیرمجاز قرار می‌ٔهد. اما رایج‌ترین مکان مواجهه با صوت غیرمجاز و شایع‌ترین علت کاهش شنوائی ناشی از صوت، مواجهه با صدا در محیط کار است، به‌طوری که حدود ۳۰ درصد علل ناشنوائی و کم شنوائی در بزرگسالان مواجهه شغلی با صوت است. بروز این بیماری در فرد علاوه بر ایجاد ناتوانی، مشمول دریافت غرامت از کارفرما بوده و بار اقتصادی و مالی قابل توجهی به صنایع و کارفرمایان و مؤسسات بیمه تحمیل می‌کند به‌طوری که در سال ۱۹۹۰ میلادی فقط در سرویس نظامی آمریکا ۲۰۶ میلیون دلار بابت غرامت کری شغلی به مبتلایان پرداخت شده است و در سال ۱۹۹۹ میلادی در انگلستان، ۳۵ میلیون پوند غرامت کری شغلی پرداخت شده که ۵ درصد کل مبلغ غرامت بیماری‌های شغلی بوده است.
صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوائی موقت میشود. اگر انسان در معرض صداهای بلند، برای مدت طولانی‌تری قرار گیرد ناشنوائی دائم پیش می‌آید. صدائی برابر ۹۰ دسی‌بل روی سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. در ممالک پیشرفته قدرت شنوائی زنان بهتر از مردان است. زیرا از نظر مشاغل صداهای کمتری را تحمل می‌کنند.
آلودگیهای صوتی که در اطراف مناطق مسکونی موجب ناراحتی می‌گردند عبارتند از:
▪ کارخانجات
▪ کارهای ساختمانی
▪ صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل
▪ صدای ناشی از حمل و نقل (صدای موتور هواپیما، بوق اتومبیل، سر و صدای داخل منازل مثل صدای تلویزیون) نیز حائز اهمیت‌اند.
پیامدهای منفی و زیانبار ناشی از آلودگی صوتی به‌طور کلی در انسان‌ها به قرار زیر است:
۱) نگرانی و ناراحتی عصبی
۲) نگرانی همراه با خستگی و کاهش راندمان کار
۳) دگرگونی‌های دائم یا موقت در رفتار زیستی از قبیل انقباض نایژک‌ها و تغییر ضربان قلب
۴) ضایعه در دستگاه شنوائی و دیگر دستگاه‌های بدن.
اثرات آلودگی صوتی
آزمایشات نشان می‌دهند که صدای به شدت ۱۶۰ ـ ۱۵۰ دسی‌بل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی، فلج و رعشه دچار می‌گردند. در انسان‌ها رنگ‌‌پریدگی و بالا رفتن فشار خون از اثرات آلودگیهای صوتی است. درجه حرارت بدن نیز کاهش می‌یابد. صداهای مداوم عکس‌العمل‌هائی را در بدن ایجاد می‌نماید. از جمله انقباض رگ‌ها بیشتر می‌گردد. درجه حرارت بدن نیز کاهش می‌یابد و این حالت پس از قطع صدا هنوز ادامه می‌یابد. بدن انسان در خواب نیز به محرک‌های صوتی پاسخ می‌دهد بدون اینکه فرد از خواب بیدار شود. (ضربان قلب و حالات ماهیچه‌ها تغییر می‌کند.)
میزان تأثیر صدا به عواملی چون طبیعت و نزدیکی شخص به منبع اصلی صدا ادامه و مداومت صدا و موقعیت فیزیکی فرد بستگی دارد.
کاهش شنوائی
کاهش شنوائی ناشی از صوت در اثر مواجهه مداوم و طولانی با صداهای غیرمجاز و یا مواجهه ناگهانی و یک‌باره با صدای بسیار بلند (مثل انفجار) رخ می‌دهد. این کاهش شنوائی به دلیل آسیب دائمی و غیرقابل بازگشت در سلول‌های موئی و حلزونی گوش داخلی می‌گردد و ارتباطی به آسیب پرده صماخ ندارد. با ادامه یافتن مواجهه، کاهش شنوائی به سرعت پیشرفت می‌کند و در عرض ۱۵ـ۱۰ سال به حداکثر می‌رسد. مواجهه با صدای غیرمجاز در مراحل اولیه علامتی ندارد برخی افراد که در محیط کار با صوت غیرمجاز مواجهه دارند در پایان روز کاری به‌طور موقت دچار وزوز گوش می‌شوند که به‌تدریج شدیدتر و مداوم شده و در کیفیت شنوائی، خواب و تمرکز شخص اختلال ایجاد می‌کند. همان‌طور که گفته شد این افراد در معاینه گوش سالم به نظر می‌رسند و آسیب پرده صماخ وجود ندارد و تنها راه تشخیص و شناخت بیماری براساس سابقه مواجهه با صدای غیرمجاز در تست شنوائی سنجی است. در تست شنوائی سنجی (نوار گوش) این افراد ابتدا گرفتار دامنه اصوات پر فرکانس می‌باشند که خارج از دامنه شنیداری است و بنابراین در مکالمات روزمره در ابتدای سیر بیماری مشکل ندارند. با ادامه مواجهه دامنه گرفتاری به سمت فرکانس‌های شنیداری (کم فرکانس) پیشرفت نموده و فرد در درک صحبت دیگران و برقراری ارتباط دچار مشکل خواهد شد. از آنجا که این بیماری بازگشت ناپذیر و غیرقابل درمان است راهکارها مبتنی بر پیشگیری و تشخیص در مراحل اولیه بیماری به منظور جلوگیری از پیشرفت و گسترش آن است. این راهکارها شامل برنامه‌ها و دستورالعمل‌های مدون جهت انجام اقدامات حفاظتی در برابر صوت غیرمجاز شامل اجتناب از حضور در مکان‌های پر سر و صدا یا کاستن از صدای محیط است.
بیماری رینال (انگشتان مرده)
بررسی‌ها نشان می‌دهد که کارگران کارخانجات چوب‌بری که با اره کار می‌کنند و صدای ۱۲۵ دسی‌بل را تحمل می‌نمایند شب‌ها وقتی به خانه بر می‌گردند انگشتان آنها سبز رنگ بعد سفید می‌گردد که علائم بیماری وازواسپاستیک می‌باشد که در نتیجه انقباض رگ‌ها و نارسائی در جریان خون عارض می‌گردد. که این ناراحتی به نام بیماری رینال یا انگشتان مرده معروف است.
روش‌های جلوگیری از آلودگیهای صوتی
اقداماتی که به منظور کاستن صدای محیط انجام میشود شامل کنترل مهندسی دستگاه‌ها در محیط‌های پر سر و صدا و رفع عیوب مربوط به دستگاه‌ها و در صورت لزوم و امکان تعویض دستگاه است. در صورتی‌که انجام اقدامات فوق ممکن نباشد یا قادر به رفع صدای غیرمجاز محیط نباشیم باید گوشی‌های محافظ در اختیار افراد در معرض صوت غیرمجاز قرار داد. این گوشی‌ها متناسب با شدت و فرکانس صدای محیط کار تجویز میشود. برای این افراد باید سالانه معاینه شنوائی سنجی انجام شود تا در صورت مشاهده اختلال در تست شنوائی اقدامات مناسب به منظور پیشگیری از پیشرفت افت شنوائی بر دامنه فرکانس شنیداری انجام شود.
با توجه به اینکه معمولاً صداها از تولید کننده‌ای پخش، توسط گیرنده‌ای دریافت می‌شوند بنابراین جهت کنترل این آلودگی، کاهش شدت صدا جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده سیستم شنوائی میتواند مؤثر باشد. بنابراین در جهت جلوگیری از آلودگی شدید صوتی: ۱) میزان صدا در محیط‌هائی که کارگران به‌طور مداوم در معرض فعالیت‌های مغزی قرار دارند نباید از ۱۰ دسی‌بل تجاوز نماید.
۲) سعی شود از ورود ماشین‌آلات که بیش از حد معین آلودگی صوتی تولید می‌کنند جلوگیری شود.
۳) صدای ماشین‌آلات کارخانه‌ها نباید به بیرون از کارخانه‌ها برسد.
۴) سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت در فرودگاه‌ها جلوگیری شود.
۵) ضد صدا کردن ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی.
۶) مضاعف یا دو لایه کردن شیشه پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان.
۷) محدود و ممنوع کردن عبور کامیون‌ها و وسائط نقلیه پر صدا.
۸) ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پشش‌های گیاهی که به میزان ۱۰ دسی‌بل از شدت صوت می‌کاهد.
دکتر حمیدرضا ماحوزی متخصص جراحی قلب و عروق از دانشگاه بن آلمان در خصوص رابطهٔ آلودگی صوتی با افزایش درصد ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌گوید: آلودگی صوتی را ما می‌توانیم به‌عنوان عامل بزرگ استرس‌زا در نظر بگیریم که باعث ایجاد استرس میشود و استرس یکی از عوامل مهمی است که باعث میشود، بیماری‌های قلبی زودتر بروز کنند. خیلی از همکاران ما در بخش کاردیولوژی معتقد هستند که این استرس‌ها باعث می‌شوند که سیستم سمپاتیک بیشتر فعال شود و فعال‌تر شدن سیستم سمپاتیک باعث تنگ شدن شریان‌های کوچک یا آتریول‌ها میشود که این‌ها میتواند خودش کم‌کم باعث بروز فشار خون شود و فشار خون هم میتواند خودش یکی از عواملی باشد که در ایجاد بیماری‌های قلبی نقش به‌سزای داشته باشد، مثل سکتهٔ قلبی. مطالعات نشان داده، کسانی که بیشتر تحت تأثیر عوامل استرس‌زا هستند، بیشتر به بیماری‌های قلبی و سکته‌های قلبی دچار می‌شوند و همین‌طور اخیراً مطالعاتی نشان داده که خیلی از این عوامل استرس‌زا باعث پارگی آتروم‌هائی می‌شوند که در قروق کرونر فرد ایجاد انسداد می‌کنند و باعث بروز سکتهٔ قلبی می‌شوند.
با توجه به آن‌چه گفته شد قطعاً در کلان شهری مانند تهران که تراکم جمعیت در آن بسیار است و تردد خودروها میزان بالائی از آلودگی صوتی را ایجاد می‌کند، امکان ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز بالا می‌رود. دکتر ماحوزی در این‌باره می‌گوید: ”قطعاً در شهرهای بزرگی مثل تهران که هیچ‌کدام از فاکتورهای مهم مانند فاکتورهای صوتی و وضعیت هوا در حالت استاندارد نیست، ابتلا به بیماری‌های قلبی هم بسیار بیشتر از جوامعی است که به این فاکتورها توجه زیادتری می‌کنند، تحقیقات علمی حاکی از آن است که بیشترین عامل آزار دهندهٔ مردم، سر و صدای خیابان‌ها است و عوامل زیانبار دیگر مانند دود لوله اگزوز خودروها و فاضلاب کارخانه‌ها در درجات بعدی قرار می‌گیرد“.
منبع: Aftab.ir