تعریف صدا:
صدا امواج صوتی شکلی از امواج مکانیکی طولی هستند که از ارتعاش سریع اجسام و مواد اعم از جامد ، مایع و گاز در محیطهای مادی منتشر می شوند.
آلودگی صوتی :
آلودگی صوتی قسمتی از انرژی تلف شده در اثر ارتعاش و اصطکاک سطوح مختلف است که به گوش انسان بصورت ناخوشایند می رسد و بیش از حد مجاز و مقرر در فضای باز و غیر سر پوشیده می باشد. امروزه یکی از مهمترین مشکلات جوامع انسانی آلودگی صوتی می باشد.
حد مجاز آلودگی صوتی :
که استاندارد آلودگی صوتی هم نامیده می شود عبارت است از میزان و مشخصات ویژه ای که با توجه به اصول حفاظت محیط زیست و بر مبنای واحد اندازه گیری صدا برای منابع مولد آلودگی صوتی و فضای مورد انتشار و محیط های مختلف تعیین می شود.
عوارض ناشی از آلودگی صوتی :
آلودگی صوتی بسته به میزان شدت صدا و مدت زمان در معرض بودن با آن و حساسیت فرد باعث کاهش قدرت شنوایی، افزایش فشار خون، ضعف سیستم ایمنی، تغییر در عملکرد غدد درون ریز، کاهش قدرت یادگیری در کودکان و کاهش بازدهی فکری و جسمی می شود تاثیر آلودگی صوتی بر سلامت گوش انسان غالبا تدریجی است و پیرگوشی و آسیب‌های دستگاه شنوایی همزمان با بالا رفتن سن در محیطهای شهری از این نوع آلودگی ناشی می‌شود. صحبت‌های معمولی ۳۰ تا ۵۰ دسی‌بل و ترافیک سبک ۳۰ تا ۵۵ دسی‌بل شدت صوت ایجاد می‌کند و هر ۱۰ دسی‌بل افزایش شدت صوت برابر با افزایش ۱۰ برابری صدایی است که به گوش انسان می‌‌رسد تحقیقات نشان داده است که رشد گیاهان بر اثر سرو صدای بلند کاهش چشمگیری می یابد. آلودگی های صوتی شدید می تواند برای گوش انسان خطرات جبران ناپذیر ی داشته باشد.
منابع آلودگی صوتی :
منابع آلودگی صوتی عبارتست از نیروگاهها و پالایشگاهها ، کارخانه ها وکارگاهها ، وسایل نقلیه موتوری اعم از هوایی ، دریایی ، زمینی ، زیرزمینی ، فرودگاهها ، پایانه های حمل و نقل و توقفگاههای دائمی وسایل نقلیه موتوری ، تعمیرگاههای وسایل نقلیه موتوری وآن دسته از واحدهای صنفی که فعالیت آنها با آلودگی صوتی ملازمه دارد ، میادین تیر و محلهای تمرین نظامی وسایر منابع مانند ژنراتورها و موتورهای تولید برق ، استقرار بلندگوها در اماکن عمومی و محوطه های غیر سرپوشیده ، مبایرت به هر عمل یا ترک عمل که ایجاد آلودگی صوتی نماید همچنین مشکل آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ بسیار جدی می باشد که عمدتا ناشی از ترافیک می باشد. انواع آلودگی صوتی با توجه به محیط ایجاد کننده آن شامل صداهای خارج از منزل و صداهای داخل منزل می باشد. صدای داخل منزل ناشی از آپارتمان نشینی، بی توجهی سازندگان ساختمانها در کیفیت کار، اهمیت ندادن به اجرای طرح های عایق سازی در برابر صدا ، نبود قوانین جدی برای جلوگیری از آلودگی صوتی وعدم ضمانت اجرایی لازم می باشد با توجه به اینکه تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیا در حوزه آلودگی صوتی می باشد و به دلیل موقعیت شهرنشینی ، مرکزیت و دیگر امکانات جمعیت زیاد داشته و خودروهای بسیاری نیز در این شهر تردد می کنند ، افزایش تردد وسائل نقلیه بمنظور تسهیل در امور حمل و نقل در بسیاری از کلان شهرها از جمله تهران مشکلات جدی را برای انسان ها بویژه گروه سنین حساس ( کودکان ، سالمندان ، زنان باردار ) را بدنبال دارد در این راستا یکی از مشکلاتی که برای ساکنان حاشیه بزرگراهها وجود دارند آلودگی صوتی ناشی از تردد خودروهای سبک و سنگین است. و به همین منظور اندازه گیری صدا و ارائه راهکارهایی در این خصوص و تهیه و تدوین و بازنگری آیین نامه ها و دستورالعمل های اجباری ضروری بنظر می رسد.
اندازه گیری صدا درمحیط زیست :
اندازه گیری صدا تحت عنوان Leq ( Equivalent sound level ) که تراز معادل صدا است و واحد آن دسی بل می باشد در محیط زیست و محیطA ( محیطی است که گوش انسان به آن فرکانس از ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز حساس می باشد) صورت می گیرد میزان شدت صوت توسط دستگاه صداسنج در محدوده صفر تا ۱۳۰ دسی‌بل اندازه‌گیری می‌شود که این میزان آستانه شنوایی و کری برای انسان می باشد.قرار گرفتن در معرض صدایی با شدت ۸۵دسی‌بل که در حد یک ترافیک سنگین است به گوش انسان صدمه جدی وارد می‌کند و قرارگیری بیش از ۲ دقیقه در معرض صدایی با شدت ۱۰۹ دسی‌بل ممکن است به کری موقتی انسان منجر شود.
راهکارهای کاهش آلودگی صوت :
جهت پیشگیری و کاهش اثرات سر وصدا راهکارهایی چون کاهش صدا در منبع تولید صدا ، دیوارهای اکوستیک صدا ، استفاده از وسایل حفاظت فردی ، عایق بندی نمودن درها و پنجره ها ، دوجداره کردن پنجره ها ، استفاده از پوشش گیاهی و کاشت درختان برگ پهن پیشنهاد می گردد در حال حاضر بهترین راهکار کاهش و کنترل آلودگی صوتی در بزرگراه ها نصب عایق های صوتی است. این دیوارها آجری یا بتنی و یا بصورت دیواری بسیار شفاف از جنس پریکسی گلاس می تواند باشد که با ارتفاع ۵ تا ۶ متری بسته به وضعیت بزرگراه در طول آن نصب شده است و تدوین قوانینی در خصوص ساخت اتوبان های جدید از نظر میزان آلودگی صوتی و بررسی وضعیت منطقه ضروری می باشد تا از بروز مشکلات آلودگی صوتی برای ساکنان اطراف محدوده بزرگراه ها جلوگیری شود و جهت ایجاد و انتخاب عایق های صوتی در بزرگراه های مجاور مناطق مسکونی نیاز به بررسی دارد. البته می توان قبل و بعد از ساخت و احداث این عایق ها با استفاده از نرم افزارهایی که قابلیت مدل سازی راهکارهای کنترل آلودگی صوتی را دارند، نحوه پخش آلودگی صوتی را مشاهده نمود ( (NMPB. همچنین با استفاده از این نرم افزارها می توان به نقشه های دو و سه بعدی طرح های اجرایی و میزان کاهش ناشی از این راهکارهای کنترلی با دقت بالا دست یافت.دیوارهای صوتی سازه های محکم و مقاومتی هستند که میزان صدا را با ایجاد مانعی بین گیرنده صوت و منبع تولیدکننده صدا کاهش می دهند. در طراحی موانع صوتی عوامل متعددی از جمله شکل، جنس، ارتفاع، طول، محل نصب وغیره باید در نظر گرفته شود .با توجه به میزان صدای تولیدی در منبع می توان قبل از طراحی ، مکان دیوار، جنس، طول و ارتفاع آن را برای به دست آوردن میزان حداکثر کاهش تراز صوتی مورد نیاز با توجه به مقادیر استاندارد تعیین کرد.برای ارائه راهکار مناسب در یک منطقه باید نقشه های کاربری اراضی و یک نقشه از ترازهای صدا تهیه شود تا چگونگی توزیع آن در سطح منطقه، فرد متخصص را در جهت ارائه راهکار مورد نظر راهنمایی نماید و سپس طراحی عایق صوتی برای آن بزرگراه در نظر گرفته شود. به علت ماهیت صوت که به صورت انرژی است و در اثر انتشار در فضا کاهش می یابد، تهیه ترازهای صوتی به صورت اندازه گیری عملی غیر معقول است و مدل سازی یکی از راهکارهای مناسب در این زمینه می باشد که در هر منطقه پس از تهیه آن می توان نقاط بحرانی از لحاظ آلودگی صوتی را به صورت کامل مشخص نمود و راهکار مناسب کاهش میزان تراز صدا را در آن ارائه داد. تجربه نشان داده است این دیوارها اگر بطور اصولی ساخته شوند تا ۱۵ دسی بل کاهش صدا را همراه خواهد داشت علاوه بر عایق های صوتی از موانع تپه ای با ارتفاع زیاد نیز می توان استفاده نمود ولی بعلت اشغال فضای زیاد بهتر است از عایق های صوتی استفاده شود. جنس دیوارهای صوتی می تواند چوب، گچ، سیمان، بتن، ساروج، فلز وغیره باشد. چنانچه موانع صوتی براساس اصول فنی و علمی اجرا شوند، باید حداقل میزان ۵ دسی بل، تراز معادل آلودگی صوتی را کاهش دهند و احراز چنین حد نصابی برای هر مانع صوتی الزامی است. این موانع برای خانه هایی که در دامنه کوه ها و تپه ها هستند، (یعنی با وجود موانع صوتی به جاده دید دارند) کارکرد خوبی ندارند. در طراحی یک مانع صوتی باید هزینه ها، تاثیرات نامطلوب روی محیط، سازگاری با فضای اطراف نوردهی مناسب و نگهداری و تعمیرات آن مدنظر قرار گیرند.در خصوص نصب دیوارهای صوتی مطلب بسیار مهمی که باید مد نظر داشت، این است که نحوه اتصالات و ملحقات باید به گونه ای باشد تا در این دیوارها هیچ منفذی ایجاد نگردد . لذا یکی از راهکارهای کاهش آلودگی صوتی در شهر تهران احداث و ایجاد عایق های صوتی در نواحی مسکونی در قسمتهایی که می شود این عایق ها نصب شود می با شد و جهت دستیابی میزان بیشتر کاهش آلودگی صوتی و رسیدن به استاندارد ۵۵ دسی بل اندازه گیریهای پی در پی در ساعات پیک ترافیک در فواصل مختلف بزرگراه تا نواحی مسکونی صورت پذیرد تا به فاصله مطلوب جهت کاهش آلودگی صوتی جهت نصب عایق ها صورت پذیرد همچنین می توان در کنار پوشش گیاهی در محل هایی که فضای کافی موجود می باشند انجام دهند.
حد مجاز صدا در هوای آزاد ایران
|
۱۰ شب الی ۷ صبح
Leq (۳۰′) (dB)A
|
روز ۷ صبح الی ۱۰ شب
Leq (۳۰′) (dB)A
|
نوع منطقه
|
|
۴۵
|
۵۵
|
۱- منطقه مسکونی
|
|
۵۰
|
۶۰
|
۲- منطقه تجاری- مسکونی
|
|
۵۵
|
۶۵
|
۳- منطقه تجاری
|
|
۶۰
|
۷۰
|
۴- منطقه مسکونی- صنعتی
|
|
۶۵
|
۷۵
|
۵- منطقه صنعتی
|
تعاریف :
منطقه مسکونی : محدوده ای است که بیش از ۵۰ درصد آن دارای کاربری مسکونی خالص باشد و بقیه آن ( علاوه بر شبکه معابر) شامل خدمات مربوط به مسکونی و بدون مزاحمت برای مسکونی باشد . ( آموزش رده های پایین ، تجاری در حد روزمره ، فرهنگی روزمره )
منطقه تجاری ـ مسکونی : مناطقی که معمولاً طبقات همکف بصورت تجاری و طبقات بالاتر بصورت مسکونی پیش بینی شده باشد اما کاربری مسکونی معمولاً بیش از تجاری است .
منطقه تجاری : مناطقی که عمدتاً دارای کاربری تجاری و یا کاربری های مربوط به آن ( دفاتر اداری ، تفریحی ، فرهنگی و غیره ) باشد . (بیش از ۵۰ درصد اراضی)
منطقه مسکونی ـ صنعتی: مناطقی که کنار نواحی مسکونی بعضی از صنایع غیر مزاحم و غیر آلوده قرار گیرد . ( مانند بعضی از صنایع کارگاهی ) در اینجا کاربری عمده مسکونی است.
منطقه صنعتی: مناطقی است که دارای کاربری صنعتی بوده و بر حسب ملاحظات زیست محیطی با فاصله ای از شهر و نواحی مسکونی قرار گیرد.
پرتو ها :
پرتو یا تشعشع عبارتست از انرژی که بصورت امواج یا ذرات در خلا یا در محیط های مادی منتشر می شود که به آن انرژی عبوری نیز می گویند و با توجه به میزان انرژی دارای قدرت نفوذ در ماده هستند و پرتوها به ۲ دسته تقسیم می شوند :
۱-پرتوهای یونساز
۲-پرتوهای غیر یونساز که اشعه UV و IRجزو اشعه های غیر یونساز است
حفاظت در برابر پرتوها :
حفاظت در برابر پرتوها بستگی به :
۱-زمان دارد ( زمان کاهش یابد.)
۲-فاصله از منبع ( کاهش مقدار پرتو با عکس مجذور فاصله متناسب است.
۳-حفاظ ( استفاده از صفحات جاذب مثل سرب و بتن است.)
پرتوهای غیر یونساز بخشی از پرتوهای الکترومغناطیس هستند که انرژی آن ها برای یونیزاسیون ماده کافی نمی باشد و طول موج این پرتوها از ۱۰۰ نانومتر بلندتر است.
۱-پرتو فرابنفش از طول موج ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر
۲-پرتو مرئی (نور مرئی) ۴۰۰ تا ۷۵۰ نانومتر
۳-پرتو مادون قرمز ۷۵۰ نانومتر تا ۳ میلی متر
۴-پرتو میکرو ویو ۳ میلی متر یا ۱ متر
۵-امواج با فرکانس رادیویی ۱ متر تا ۱ کیلومتر
۶-امواج با فرکانس کم، بسیار کم و بی نهایت کم از ۱ کیلومتر تا بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر
امواج الکترومغناطیس تحت عنوان ELF یا Extremly Low Frequency فرکانس های خیلی پایین یک آسیب زیست محیطی به شمار می آید. دامنه میدانهای این فرکانس شامل آندسته از فرکانسهای الکترومنیتیکی است که از بالاتر از صفر شروع شده و تا ۳۰۰ هرتز ادامه می یا بد.از این نقطه نظر فرکانسهای ۵۰ تا ۶۰ هرتز را که برای انتقال انرژی الکتریکی بکار برده می شود فرکانسهای قدرت می نامیم و از اهمیت ویژه ای در این دامنه فرکانس برخوردارند. خطوط انتقال فشار قوی H.V بزرگترین منبع فرکانسهای فوق العاده پایین هستندآثار زیست شناختی این امواج بر روی محیط زیست نیاز به بررسی بیشتر دارد . خطوط فشار قوی با جریان مستقیم بدلیل تمرکز یونها( ذرات باردار) آثار زیانبار بر روی سلامت افراد و حیوانات و گیاهان مجاور دارد.
استانداردهای در معرض قرار گیری میدان های رادیویی تلفن همراه :
ICNIRP ,WHO : international commission for non ionizing radiation (کمیته بین المللی حفاظت در برابر اشعه )world health organization , ( سازمان بهداشت جهانی )
استانداردهای قرارگیری در معرض میدان رادیویی موبایل در فرکانس ۹۰۰ ، ۱۸۰۰ و۲۱۰۰مگاهرتز :
کمیسیون بین المللی حفاظت در برابرپرتوهای غیریونیزان ICNIRP شدت میدان الکتریکی را در فرکانس ۹۰۰ مگا هرتز ۲۵/۴۱ولت برمترv/m) ) چگالی توان را ۵/۴ وات بر مترمربعw/m۲)) اعلام کرده است و برای فرکانس ۱۸۰۰مگا هرتز شدت میدان الکتریکی را ۵۸ ولت بر متر و چگالی توان را ۹/۸ وات بر مترمربع و در فرکانس ۲۱۰۰ مگا هرتز میدان الکتریکی را ۶۱ ولت بر متر چگالی توان را ۱۰ وات بر مترمربع تعریف نموده اند.
منابع و ماخذ :
۱)گل محمدی. رستم ، مهندسی صدا و ارتعاش ، همدان ، انتشارات دانشجو ، چاپ اول ۱۳۷۸
۲) عباسپور. مجید ، مهندسی محیط زیست ، تهران ۱۳۷۷
۳) نصیری . پروین ، صدا و ارتعاش در صنعت ، جزوه آموزشی ، تهران ، دانشکده بهداشت ۱۳۷۷
۴) معاونت محیط زیست انسانی، ضوابط و استاندارهای زیست محیطی ، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست ،
۱) ISO, Determination of Occupational Noise , International Standard Organization ,
ISO-1999,1990
۲) ISO, Determination of Environmental Noise , International Standard Organization , ISO-1996