تاکنون مسئولان بیشترین علت آلودگی هوای شهر تهران به خصوص در فصل های پاییز و زمستان را وارونگی دما اعلام می کردند و برخی مسئولان مانند معصومه ابتکار رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور این معضل را موضوعی طبیعی که راهکاری ندارد و باید با آن کنار آمد عنوان می کردند! اما بی شک دلایل دیگری برای آن وجود دارد.
رحمت الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت شورای چهارم شهر تهران در آبان ماه سال گذشته در توئیتر خود نوشته بود : «شب ها ۱۰ هزار سرویس توسط خودروهای دیزلی غیراستاندارد در سطح شهر تهران مصالح ساختمانی توزیع می کنند و تشدید کننده آلودگی هوا هستند، فریاد!
این توئیتر عضو سابق شورای شهر تهران شاید دلیل عمده آلودگی هوای پایتخت است، آلودگی که تاکنون علت آن را وارونگی دما عنوان می کردند و مسئولان مربوطه هر کدام به نحوی زیر بار ضعف عملکرد خود نرفته و نمی روند!
بسیاری از شبها در نیمه دوم سال شهروندان پایتخت نشین به راحتی کوه های شمال تهران را با چشم غیرمسلح می دیدند اما هنگام صبح این کوهها در هاله ای از دود پنهان شده و غیر قابل دیدن بود.
برای شهروندان جای سوال بود که در طول شب چه اتفاقی رخ داده که با وجود تردد بسیار کم خودروها در شهر، آلودگی تا این اندازه افزایش داشته است!
اینکه خودروهای دیزلی غیر استاندارد طی مدت ۶ ساعته شب ۱۰ هزار سرویس ارائه می کنند، جالب است و نکته ویژه و عجیب آن است که این تعداد بالای خودروهای سنگین دیزلی غیر استاندارد فرسوده هستند که علاوه بر خطر آفرینی برای مردم به لحاظ فنی و ایجاد سوانح دلخراش رانندگی ، باعث آلودگی مضاعف هوا نیز می شوند.
محمدباقر قالیباف، شهردار سابق تهران نیز در اینستاگرام خود در مورد آلودگی هوا در آبان سال گذشته نوشته بود: «آلودگی هوا گره کور معضلات تهران شده. همه ما باید برای رفع این مشکل تلاش کنیم. مردم خوبمون تا جایی که می توانند از وسیله‌های حمل و نقل عمومی استفاده می کنند، اما محدودیت منابع ما و همراهی نکردن دولت در سیاست‌های حمایتی مانع از گسترش این وسیله‌ها به حد مورد نیاز مردم است، به لطف خدا و با تلاش همکارانم ما به سرعت و با کیفیت در حال تکمیل خطوط مترو پایتخت هستیم، اما در تهیه ترن، نیازمند همراهی دولت هستیم، امیدوارم دولت محترم در اجرای سیاست‌هایی که منجر به کاهش آلودگی می‌شود، گام جدی بردارد. امروز در مسیر رفتن به مجلس شورای اسلامی، سوار مترو شدم و با همشهری های خوبم کمی گپ زدم.»
منشا ۵۰ درصد آلودگی هوای تهران خودروهای کاربراتوری است
به گفته کارشناسان منشا ۵۰ درصد آلودگی هوای تهران خودروهای کاربراتوری است که در پایتخت در حال تردد هستند. این خودروها درهر کیلومتر پیمایش، ۴۰ گرم آلاینده تولید می‌کنند. این در حالی است که خودروهایی که از استاندارد یورو ۲ برخوردار هستند تنها ۷/ ۲ گرم در هر کیلومتر آلاینده تولید می‌کنند. موتورسیکلت‌های بنزینی نیز تاثیر بسزایی برآلودگی شهر دارند، به طوریکه هر موتورسیکلت به اندازه بیش از ۴ خودرو آلودگی ایجاد می‌کند.
جایگزینی خودروهای فرسوده سال ها روی میز مانده است
مریم نادری مدیر واحد پایش و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوا هم با اشاره به اینکه دلیل اصلی آلودگی کنونی هوای تهران، خودروهای سواری، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها و خودروهای فرسوده است، گفت: مقدار تولید آلودگی این منابع بالا است. بنابراین تاکید می کنیم که باید در طول سال به مساله مقابله با آلودگی هوا توجه و رسیدگی شود و این مساله تنها در روزهایی که وارونگی دما وجود دارد و حجم آلودگی در سطح شهر تهران جمع می‌شود و شرایط جوی اجازه خروج آنها را نمی‌دهد، در دستور کار مسئولان قرار نگیرد.
به گفته مدیر واحد پایش و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوا ، یکی از بحث‌های قابل توجه در کاهش آلودگی هوای تهران، بحث خروج و جایگزینی خودروهای فرسوده بالای ۲۰ سال است که در طرح جامع کاهش آلودگی هوا قید شده، ولی در دولت پیگیری نمی‌شود و خودروهای فرسوده همچنان در سطح شهر تردد می‌کنند و سالانه بر تعداد آنها افزوده می‌شود، طرح‌هایی چون جایگزینی خودروهای فرسوده سال‌هاست که روی میز است و بحث‌های اقتصادی وهماهنگ نبودن دستگاه های مربوطه ، مانع اجرای آن شده است.
نادری با تاکید بر اینکه تعطیلی مدارس در شرایط پایداری هوا و افزایش شاخص‌های آلایندگی راهکار کوتاه‌مدتی است، گفت: باید آلودگی تهران را در منشا و منبع و با راه حل بلندمدت کنترل کنیم، و تجویز یک حرکت کوتاه‌مدت چون تعطیل کردن مدارس، ادارات، ممنوعیت فروش طرح ترافیک روزانه وغیره ممکن است که برای خروج از شرایط اضطرار کمک اندکی کند، اما مشکلات دیگری ایجاد خواهند کرد.
وی با اشاره به اینکه در شرایطی که تقاضا برای سفر وجود دارد، با اعمال طرح زوج وفرد از درب منازل، بار بیشتری بر حملونقل عمومی تحمیل می‌شود و‌حمل‌نقل عمومی جوابگوی آن نیست، گفت: بحث آلودگی هوا به ارگان‌های مختلف ارتباط دارد و بهتر است این مسائل از ابتدای سال توسط شهروندان، مسئولان و رسانه‌ها پیگیری شود، چون با بررسی در بازه‌های کوتاه مدت پاییز و زمستان قابل حل نخواهد بود.
کم‌توجهی دولت به وظایف قانونی خود
بسیاری از کارشناسان و منتقدان دلیل افزایش آلودگی هوا را کم‌توجهی دولت به وظایف قانونی خود می‌دانند بطوریکه بر اساس برنامه جامع کاهش آلودگی هوا ازسال ۷۴ دولت موظف بود که مواردی از جمله حرکت به سمت استانداردهای یورو در خودروسازی و استانداردسازی خودروهای نو،از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت فرسوده،ارتقای حملونقل عمومی و مدیریت ترافیک،ارتقای کیفیت سوخت و حذف سرب از بنزین و ارائه گازوئیل کم‌گوگرد، معاینه فنی خودروها،آموزش همگانی و ارتقای فرهنگ زیست محیطی را باید اجرایی می کرد که متاسفانه اجرای این برنامه‌ها پس از سال ۱۳۸۴ با تاخیری ۶ ساله تا سال ۹۰ به تعویق افتاد.
در اواخر سال ۹۰ سازمان حفاظت محیط زیست طرح جامع کاهش آلودگی هوا در هشت شهر بزرگ کشور را به عنوان طرح بازنگری شده و در واقع جایگزین طرح جامع کاهش آلودگی هوای تدوین شده قبلی ارائه کرد که شماره‌گذاری خودروهای تولیدی به استثنای خودروهای دوگانه سوز تولید داخلی از ابتدای سال ۱۳۹۳ بر اساس استاندارد یورو۴، تولید و واردات موتورسیکلت از مهر ۱۳۹۱ بر اساس استاندارد یورو ۳، بخشی از وظایف تعریف شده دولت در این طرح جامع است.
تردد شبانه ۲۰ هزار کامیون عامل ۵۱ درصد آلودگی هوای تهران
کلانتری رئیس سازمان محیط زیست کشور در روز جهانی حفاظت از لایه ازون که شهریور امسال در تهران برگزار شد ، گفت: ۵۱ درصد آلودگی هوای تهران فقط به خاطر ۲۰ هزار کامیونی است که شبها وارد تهران می‌شوند.
تردد ۱۰۰ هزار کامیون فرسوده بالای ۲۵ سال در جاده ها
رسول محمد صادقی مدیر عامل سایپا دیزل در تیرماه سال جاری در مراسم امضاء قرارداد همکاری این شرکت با سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای گفت: بیش از۱۰۰ هزار کامیون فرسوده بالای ۲۵ سال عمر در جاده ها در حال تردد هستند که خسارت های سنگینی نظیر آلودگی های زیست محیطی و کاهش ایمنی ناشی از تصادفات را به کشور تحمیل می کنند.
به گفته وی، ۲۶.۲ تصادفات جاده ای، مربوط به کامیون های موجود کشور است که دارای اضافه مصرف سوخت بیش از ۲.۵ میلیارد لیتر در سال هستند.
وی با اشاره به برخی مزایای طرح نوسازی ناوگان فرسوده کشور، خاطرنشان کرد: کاهش ۵۰ درصدی مصرف سوخت، کاهش آلایندگی ها (تا ۷۵ درصد در خودروهای جدید)، کاهش ۲۵ درصدی تصادفات و افزایش ظرفیت حمل بار، از جمله این مزیت هاست.
صادقی ادامه داد: شرکت سایپا دیزل با بیش از ۵۰ سال سابقه کاری و به عنوان شرکت پیشرو در تولید خودروهای تجاری کشور با ظرفیت تولید سالیانه ۸۰ هزار خودرو، در این طرح ملی شرکت کرده که برای امسال تولید و واگذاری سه هزار و ۵۰۰ دستگاه کامیون و برای سال آینده پنج هزار دستگاه را در نظر دارد.
ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده در تهران منوط به ارائه تسهیلات نوسازی است
محمد علیخانی رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل و ترافیک شورای اسلامی پنجم شهر تهران،ری و تجریش در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در واکنش به حادثه برخورد کامیون با چند خودروسواری در ولنجک که اوایل مهر ماه اتفاق افتاد، اظهار کرد: برای تردد کامیون‌ها در شهر تهران همان ضوابط و قوانین قبلی که از نظر ساعت تردد لحاظ شده جاری است و کنترل اجرای این قوانین با پلیس راهنمایی و رانندگی است.
علیخانی افزود: با توجه به زمان وقوع حادثه، این کامیون برخلاف قانون در حال تردد در سطح شهر بود که این حادثه را ایجاد کرد.
وی تصریح کرد: البته بارها شاهد بودم که برخی از کامیون‌ها حتی در شب به دلیل خلوت بودن بزرگراه‌ها و خیابان‌ها، با سرعت بالا حرکت می‌کنند که این موضوع بسیار خطرناک است و باید نظارت و کنترل بیشتری توسط پلیس صورت گیرد.
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل و ترافیک شورای اسلامی پنجم شهر تهران، ری و تجریش ادامه داد: طبق اخباری که از رسانه ها در خصوص این کامیون دریافت کردم، عمر این کامیون بالای ۳۵ سال است و جزء خودروهای فرسوده محسوب می‌شود، از این رو تردد این کامیون‌ها در سطح شهر خطرساز است.
علیخانی با اشاره به ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده در جاده‌ها اظهار داشت: به دلیل ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده در خارج از شهر و کنترل پلیس راهور در جاده‌ها، رانندگان کامیون‌های فرسوده برای امرار معاش و درآمدزایی به داخل شهر می‌آیند، در نتیجه لازم است تا برای کنترل این وضعیت و عواقب ناشی از آن مانند حادثه اخیر، فکری شود.
وی اضافه کرد : باید همه جوانب را در نظر بگیریم، چراکه با توجه به مشکلات اقتصادی و گران بودن کامیون‌ها، بسیاری از راننده‌های کامیون های فرسوده توان مالی برای تعویض یا تعمیر و نوسازی را ندارند، وگرنه خود رانندگان هم دوست دارند که خودروی نو و سالم داشته باشند. بنابراین نیاز به حمایت دارند و بهتر است که برای آنها تسهیلات ویژه در نظر گرفته شود و ما موضوع ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده را که منوط به ارائه تسهیلات نوسازی است، در جلسات آتی کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورا بررسی و پیگیری می‌کنیم.
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل ترافیک شورای اسلامی پنجم شهر تهران، ری و تجریش با تاکید بر لزوم اتخاذ روش‌های نوین در سیستم مدیریت شهری ادامه داد: با اتخاذ سیاست‌های جدید و استفاده از ایده‌های نو می‌توانیم از ترددهای خطرساز که باعث آلودگی هوا و ترافیک شهری هم می‌شوند، جلوگیری کنیم.
علیخانی اضافه کرد: در شهر مشهد برای کاهش تردد کامیون‌های حمل نخاله‌های ساختمانی، باکس‌های بزرگی را در نقاط مختلف شهر و محلات آن جاگذاری کرده اند که مردم نخاله‌های ساختمانی خود را به راحتی به آنجا منتقل کنند تا کامیون‌ها دائما در کوچه و خیابان تردد نکنند، بنابراین با عملی کردن چنین ایده‌هایی می‌توانیم از ترددهای فراوان و خطرآفرین خودروهای سنگین جلوگیری کنیم.
جلوگیری از تردد کامیون‌ها در خط سبقت اتوبان‌های پایتخت
محسن پور سید آقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در هجدهم مهر ماه در نشست خبری با اصحاب رسانه در رابطه با عملکرد ستاد استقبال از مهر سال ۹۶ در پاسخ به سوال خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان مبنی بر وضعیت نابسامان تردد کامیون‌ها به خصوص کامیون‌های فرسوده در سطح شهر بیان کرد: بر اساس مصوبه دولت، عمر مجاز کامیون ها در تهران ٢� سال است که متاسفانه شاهد تردد کامیون‌های با عمر ۶� سال نیز هستیم.
پور سید آقایی با اشاره به اینکه اولین جلسه در خصوص تردد کامیون ها را بعد از این نشست خواهم داشت، ادامه داد: تردد کامیون‌های فرسوده به دلیل ایجاد آلودگی‌های قابل توجه و سوانح رانندگی باید متوقف شود و بخش عمده آلودگی تهران مربوط به همین خودروهای سنگین است واینکه می گویند نمی شود به بسیاری از رانندگان خودروهای سنگین فرسوده به دلیل مشکلات اقتصادی سخت گرفت حرف درستی نیست چرا که با سلامتی میلیون ها شهروند بازی می کند و قابل توجیه نیست از این رو قانون باید سفت و سخت اجرا شود.
البته نیمی از آلودگی هوای تهران مربوط به کارخانجات صنعتی و نیم دیگر متعلق به تردد خودروهاست که عمده آن را کامیون‌ها تشکیل داده و باعث آزاد سازی ذرات معلق غیر شیمیایی می شود، پیشنهادی که بنده مد نظر دارم و آنرا ارائه خواهم داد، جلوگیری از تردد کامیون‌ها در خط سبقت اتوبان‌های تهران است.
تغییر مدیریت شهری هم بی فایده بود
کنترل معابر شهری و اتوبان ها و توقیف کامیون های فرسوده در پایتخت به عهده راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ است اما با وجود در اختیار داشتن صدها دوربین ثبت تخلف و نظارتی و نیروی انسانی مجرب آنگونه که انتظار می رود اهتمام لازم را ندارند و همین امر سبب تردد غیر قانونی خودروهای فرسوده و ایجاد آلودگی و سوانح رانندگی شده است.
انتظار می رود مسئولان صاحب امر علت ضعف کنترل کامیون های فرسوده را رسیدگی کنند تا هر چه زودتر شاهد کاهش ترددهای خلاف قانون و مخل آسایش مردم باشیم.
البته به نظر می رسد حتی با تغییر ۱۸۰ درجه ای مسئولان مدیریت شهری و شهرداری و شورای شهر تهران که همگی از یک طیف سیاسی و همسو با دولت کنونی هستند ، اراده ای قوی برای رسیدگی به آلودگی هوا و تردد غیر قانونی کامیون های فرسوده که از عوامل اصلی آلودگی هوای پایتخت است در میان هیچ یک از مسئولان ذی ربط وجود ندارد، و به دنبال آن نباید انتظار داشت معضل آلودگی هوا در تهران که سلامتی میلیون ها شهروند پیر و جوان را تهدید می کند ، حل شود.
ذکر این نکته ضروریست که بسیاری از آسیب ها و مضرات بعد از چند سال، عواقب خود را نشان می دهند ، قطعا ضررهای ناشی از تنفس هوای آلوده ی شهر تهران از همین قبیل بوده و در آینده ای نه چندان دور سلامت شهروندان را به خطر می اندازد.