در این گزارش می پردازیم به آلودگی های هوای تهران و اینکه چگونه می شود با راهکارهای درست و منطقی مانع انتشار گازهای سمی وآلوده به محیط زیست بشویم.
در این گزارش می پردازیم به آلودگی های هوای تهران و اینکه چگونه می شود با راهکارهای درست و منطقی مانع انتشار گازهای سمی وآلوده به محیط زیست بشویم. حال در ابتدا بررسی می کنیم که واژه آلودگی هوا چیست واز چه راههایی هوا آلوده می شود.
آلودگی هوا چیست؟
هوا گازی است که ما استنشاق میکنیم و به ما اکسیژن میدهد که برای بدنمان ضروی است تا زنده بمانیم. ۹/۹۹ درصد آن نیتروژن، اکسیژن، بخار آب و گازهای بیاثر است. فعالیتهای انسان میتواند موادی را در هوا منتشر کند، که بعضی از آنها میتواند باعث مشکلاتی برای انسانها، گیاهان، و جانوران بشود. چندین نوع آلودگی و آسیبهای شناختهشده آن در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته است. این موارد شامل مه دود، باران اسیدی، گازهای گلخانهای و شکاف در لایه ازن میشود. هر کدام از اینها صدمات جدی بر سلامت و شادابی ما و همچنین کل محیط زیست دارند. یک نوع آلودگی ذراتی است که با سوختن مواد سوختی برای تولید انرژی در هوا منتشر میشود. دود گازئیل یک مثال خوب برای این ذرات آلوده است. این ذرات، مواد خیلی ریزی به اندازه ۵/۲ میکرون یا در حدود یک ده هزارم اینچ هستند. به این نوع از آلودگی گاهی دوده نیز گفته میشود. دود حاصل از مصرف سوخت خودروها، خانهها و صنایع یک منبع عمده آلودگی هواست. بعضی معتقدند حتی سوختن چوپ و ذغال در شومینهها و منقل کباب میتواند مقادیر قابل ملاحظهای دوده را در هوا منتشر کند. نوع دیگر آلودگی انتشار گازهای مضر مانند دیاکسیدسولفور، منوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن، و بخارهای شیمایی است. زمانی که این گازها در هوا جمع میشوند و دوده یا باران اسیدی را تشکیل میدهند واکنشهای شیمیایی بیشتری را از خود نشان میدهند. لازم است در خانهها، ادارات، و مدارس نیز به آلودگی هوا توجه شود. بعضی از این آلودگیها میتوانند از فعالیتهای داخلی بوجود آیند مانند کشیدن سیگار و پخت و پز.
حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد وقت ما داخل ساختمانها میگذرد، و بنابراین خطر قرار گرفتن در معرض آلایندههای زیانآور فضای داخلی میتواند بسیار جدی باشد. از این رو توجه به آلودگی هوا در داخل و خارج هر دو باید مورد توجه قرار گیرد. مؤسسه حفاظت از محیط زیست آمریکا EPA، شش آلاینده اصلی را به عنوان معیار انتخاب نموده و اینها را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم کرده است. آلایندههای اولیه موادی هستند که از منابع مستقیماً به هوای محیط وارد میشوند و شامل پنج آلاینده منواکسیدکربن (CO)، دیاکسیدنیتروژن (NO2)، دیاکسیدگوگرد (SO2)، ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون (PM10) و سرب (pb) میباشد. آلایندههای ثانویه به موادی اطلاق میشود که در اثر فعل و انفعالات موجود در هوای اطراف زمین بوجود میآید و در این گروه میتوان از ازن (O3) نام برد. منواکسیدکربن (CO) منبع اصلی تولید این گاز اتومبیلها هستند . ذرات معلق اکسید های نیتروژن به وسیله وسایل نقلیه موتوری و کارخانجاتی که از موتورهای درونسوز استفاده میکنند وارد هوا میشود. اکسیدهای گوگرد (SOX) منبع اصلی تولید این گاز، احتراق گازوئیل و مازوت در منازل، کارخانجات و وسایل نقلیه موتوری است. ازن (O3)ازن در اثر واکنشهای فتوشیمیایی توسط هیدروکربنهای خروجی از اگزوز ماشینها و اکسیدهای نیتروژن در اتمسفر بوجود میآید و به این ترتیب جزء آلایندههای ثانویه بشمار میرود. هیدروکربنهای فرار (VOCs): برخی از بخارات هیدروکربنها در اتمسفر نقش بالقوهای در تخریب سلامتی انسانها دارند. بنزن بعنوان یکی از مهمترین هیدروکربنهای فرار با وجودیکه بعلت حلالیت بالا نقش عمدهای در صنعت بعهده دارد ولی استنشاق آن موجب جلوگیری از تشکیل گلبول قرمز در مغز استخوان میشود. منبع اصلی تولید بنزن، بنزین مورد استفاده در خودروهاست.
دکتر یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران وحمیدرضا فولادگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی موثر ترین راهکارهای مقابله با آلودگی هوا را این چنین عنوان کردند که در ذیل می خوانیم.
▪ از موثرترین راهکارهای کاهش آلودگی، کاهش آلودگی از مبدا است: ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری که از حداقل سوخت استفاده کنند، چنانچه در کشور های پیشرفته این امر تحقق یافته و در صدد موفقیت های بیشتری نیز هستند.
▪ خارج کردن صنایع آلاینده از محدوده شهری.
▪ از رده خارج کردن خودروهای قدیمی و فرسوده.
▪استاندارد سازی در صنعت خودروسازی و استفاده از سوخت های مصرفی استاندارد.
▪ استفاده از انرژی های تجدید پذیر که هم اکنون در نقاط مختلف دنیا از آن ها استفاده می شود از جمله انرژی خورشید ،باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها ،انرژی امواج آب و انرژی جذر و مد اقیانوس ها .
▪ گسترش فضای سبز عمومی زیرا درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یک ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره بشمار می آیند.
▪ استفاده از رسانه ها ی همگانی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و… ) و فعالیت های سازمان یافته برای آموزش و افزایش دانش در باره ی تهدیدهای آلوده کننده های هوا وایجاد آگاهی از اجرای قوانین برضد تمامی آلوده کننده ها.
▪ طرح زوج و فرد نمودن خودروها که در کشور در حال اجرا می باشد نیز یکی از راههای موقت بر کاهش آلودگی هوا می باشد زیرا روزانه تعداد قابل توجهی به ناوگان خودروهای شخصی افزوده می شود و روزی خواهد رسید که تعداد این خودروها به حد اشباع می رسد.
▪ ناپایداریهای جوی بویژه بارش باران نیز نقش موثر و مهمی در کاهش آلاینده ذرات معلق دارد اما بکارگیری فناوریهائی نظیر ایجاد بارشهای مصنوعی تنها می تواند بعنوان یک مسکن عمل نموده و چاره و راهکار کاهش آلودگی هوا نیست. آلودگی ها می بایست از منبع انتشار کنترل شده وارد هوا نشوند. ودر صورت بروز این رخداد باید هزینه های بسیار نموده و زمان زیادی را صرف کرد تا این آلودگی منتشره مرتفع گردد. و این منطقی و راهکار پیشگیرانه نیست بلکه تنها می تواند تا حدودی بحران را مدیریت نماید.
شایان ذکر است شهردار محترم تهران نیز در مصاحبه ای گفته بودند قرار است برای جلوگیری از آلودگی هوای تهران موتورهای برقی را جایگزین موتورهای بنزینی کنند. وی در ادامه با اشاره به اینکه حمل و نقل عمومی موضوعی نیست که تنها در حوزه شهرداری تهران باشد و سازمانها و نهادهای متعددی در این عرصه نقش دارند گفت: توسعه حمل و نقل عمومی بهترین و مهمترین اقدامی است که میتوانیم برای رفع چالشهای شهر از جمله ترافیک، آلودگی صوتی و آلودگی هوا اجرا کنیم که تحقق این مهم نیاز به همکاری و مشارکت همگانی دارد.
مجید غلامی