به محض اینکه حرف از «آلودگی» میشود، ناخودآگاه سربرمی‌گردانیم و نگاهی به آسمان می‌اندازیم در حالی که تنها آلودگی‌ای که زندگی ما را تهدید می‌کند، آلودگی هوا نیست و کافی است کمی به صدای اطرافمان گوش دهیم تا ببینیم چه صداهای آزاردهنده‌ای در حال آسیب‌زدن به جسم و روان ما هستند؛ از صدای بریدن آهن و بوق‌بوق ماشین‌ها گرفته تا صدای بلند تلویزیون و…
هرچند یکی از معایب زندگی در شهرهای بزرگ در معرض صدا و آلودگی صوتی بودن است و گریزی از آن نیست اما از حدود سال ۱۹۶۰ کشورهای بسیاری به فکر کنترل این عنصر آسیب‌زننده به زندگی انسان‌ها و حتی طبیعت و جانداران افتادند.
در سال‌های اخیر در ایران هم شاهد فعالیت‌هایی در این زمینه بوده‌ایم. چنانچه در سال ۱۳۸۷، اولین ایستگاههای سنجش آلودگی صوتی در نقاط مختلف تهران نصب و مشخص شد بیشترین سهم در تولید آلودگی صوتی را وسایل نقلیه دارند و از میان آنها موتورسیکلت‌ها با ۴۹ درصد سردمدار تولید سروصدا در شهرها هستند.
«موضوع ویژه» این هفته ضمن پرداختن به این مساله، نگاهی به بیماری‌ها و مشکلاتی داشته است که سر و صدا برای ما می‌تواند به وجود بیاورد. در تهیه این گزارش آناهیتا درودیان، بهروز میرزایی و لیلا افشار همکاری داشته‌اند.
آلودگی صوتی تهران
حسین مهرآوران
مدیر واحد صوت شرکت کنترل کیفیت هوا
با اندازه‌گیری‌ها و مدل‌سازی‌های انجام‌شده به‌وسیله واحد مدیریت و پایش آلودگی صدا، مقادیر تراز صدا در بزرگراه‌های تهران در طول روز حدود ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل آ و حدود ۱۵ دسی‌بل از حد مجاز مناطق مسکونی بالاتر است. این وضعیت برای مراکز درمانی و آموزشی بسیار بغرنج‌تر میشود. بزرگراه‌ها هم به علت تردد خودروهای بیشتر و با سرعت بالاتر، آلودگی صوتی بالاتری دارند. بر پایه همین اطلاعات، میزان تراز صدا در ۱۰ سال گذشته ۸ تا ۹ دسی‌بل آ افزایش پیدا کرده است. در نقشه‌های مدلسازی، نزدیک به ۱۷۰۰ مرکز آموزشی و درمانی در ۲۰ منطقه شهرداری تهران در معرض آلودگی صوتی بالاتر از حد مجاز قرار دارند و بر پایه آمار تحلیل‌شده در این واحد، آلودگی صوتی ۷۶ درصد مراکز درمانی و ۳۲ درصد مراکز آموزشی بالاتر از حد مجاز است و در شرایط بحرانی آلودگی صوتی قرار دارند. میزان آلودگی صدای موتورسیکلت‌های در حال تردد طی سنجش‌های شرکت کنترل کیفیت هوا برابر با ۸۳ دسی‌بل آ است، درحالی که حد مجاز باید ۷۷ دسی‌بل آ باشد. میزان تراز صدای اگزوز موتورسیکلت‌های موجود هم به طور متوسط ۹۲ دسی‌بل آ است که طبق استاندارد باید به ۸۶ دسی‌بل آ برسد.
کاهش میزان تراز صدا بسیار مشکل است اما غیرممکن نیست. در این سال‌ها اقدام‌هایی چون تهیه نقشه‌های صوتی شهر تهران و بروزرسانی آن، طراحی و نصب دیوار صوتی در بزرگراه کردستان و چمران، ترمینال اتوبوس تقاطع مدرس- ولی‌عصر و… انجام شده است. همچنین ۴۵ایستگاه صدا در سطح شهر تهران نصب و امکان‌سنجی نصب دیوار صوتی در مناطق شهر تهران در مجاورت بزرگراه‌های حکیم، همت، اشرفی اصفهانی، یادگار امام(ره)، شیخ‌فضل‌ا…، نیایش و چمران، مدرس، رسالت و… انجام گرفته است.
همچنین همکاری‌هایی با شرکت واحد اتوبوسرانی برای سنجش آلاینده‌های صدای اتوبوس‌های شرکت واحد صورت گرفته که امید می‌رود با همکاری شهروندان موثر واقع شود.
هشدار دکتر ابراهیم رزم‌پا متخصص و جراح گوش و حلق و بینی
آلودگی صوتی می‌تواند به بیماری قلبی منجر شود
ندا احمدلو
معمولا صدایی که ما در طول روز به طور عادی می‌شنویم یا میزان بلندی صحبتی که با یکدیگر می‌کنیم بین ۶۰-۳۰ دسی‌بل است. این در حالی است که میزان صداهایی که در محیطهای پرترافیک و اطراف کارخانه‌ها وجود دارد یا صدای دستگاه‌های مختلف موتوری بیشتر از حد استاندارد و در محدوده آزاردهنده و آلودگی صوتی قرار دارد. دکتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص و جراح گوش و حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ما را با آلودگی صوتی و عوارض ناشی از آن آشنا میکنند.
سلامت: آیا قانون خاصی برای کار در محیط‌هایی که آلودگی صوتی بالایی دارند، وجود دارد؟
براساس قانون کار، اگر میزان صدای محیط کار بیشتر از ۹۰-۸۰ دسی‌بل باشد، کارگران نباید مجبور به کار بیش از ۸ ساعت در آن محیط شوند. هرچه میزان آلودگی صوتی محل کار از ۹۰ دسی‌بل بیشتر باشد، باید ساعت کار کارگران و کارمندان آن محیط کمتر شود. یعنی اگر آلودگی صوتی محیط کار به ۱۰۰ دسی‌بل برسد، ساعت کار باید به ۲ ساعت کاهش یابد و اگر این آلودگی به ۱۱۵ دسی‌بل برسد هم که میزان کار در آن محیط نباید به نیم ساعت هم برسد. قرار گرفتن در محیط‌هایی که صوت بیش از ۱۱۵ دسی‌بل دارند هم بیشتر از یک لحظه توصیه نمی‌شود.
سلامت: آیا درست است که می‌گویند قرار داشتن طولانی‌مدت در مکان‌هایی که آلودگی صوتی دارند، باعث کاهش قدرت شنوایی میشود؟
بله. آلودگی صوتی شایع‌ترین علت کاهش شنوایی عصبی اکتسابی در افراد بالغ است. این بیماری هنگامی که به گوش آسیب برساند، دیگر قابل درمان نیست اما خوشبختانه قابل پیشگیری است. به طور کلی، سروصدای زیاد و آلودگی صوتی نوعی عامل استرس‌زای بیولوژیک است که نه‌تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان اثر می‌گذارد. به این صورت که باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی، تاثیر بر سیستم غده هیپوفیز و آدرنال، ایجاد اختلالات هورمونی و عدم سلامت میشود و هنگامی که باعث کاهش شنوایی شود شخص نمی‌تواند به‌راحتی با افراد اجتماع ارتباط برقرار کند و این مساله خود باعث کاهش کیفیت زندگی و سلامت روانی او میشود و باری را بر دوش اجتماع و جامعه می‌گذارد.
سلامت: تاثیر منفی صوت بر سیستم شنوایی انسان به چه صورت است؟
صوت به ? صورت حاد و مزمن باعث صدمه دیدن گوش میشود. نوع حاد آن مانند انفجار ناگهانی یا شلیک گلوله، نارنجک، ترقه و… نزدیک گوش و معمولا هم یک طرفه است. در چنین مواردی ممکن است حتی کری ناگهانی برای فرد ایجاد شود. نوع مزمن آن هم بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که بدون آگاهی و استفاده از تمهیدات کافی حفاظتی در کارخانه‌های پرسروصدا، سال‌ها کار کرده‌اند و هنگامی متوجه سنگین‌شدن گوششان شده‌اند که آسیب جدی به دستگاه اعصاب شنوایی وارد شده و دیگر برای درمان، خیلی دیر شده است. موج انفجار ناگهانی می‌تواند منجر به پارگی پرده گوش و حتی گاهی همراه با گسیختگی استخوانچه‌های گوش میانی شود. خوشبختانه این نوع آسیب گوش میانی، دستگاه انتقالی گوش را دربرمی‌گیرد. این حالت در بیشتر موارد برخلاف انواع عصبی با عمل جراحی قابل درمان است.
سلامت: به جز ایجاد ناراحتیهای شنوایی آیا آلودگی صوتی می‌تواند تاثیری منفی بر کارکرد سایر اعضای بدن هم داشته باشد؟
تحقیقات نشان می‌دهند سروصدای ناشی از تردد خودروها، باعث بروز اختلالاتی در خواب و دستگاه گردش خون میشود. آلودگی صوتی یکی از عوامل مهم استرس‌زاست که استرس نیز باعث میشود بیماری‌های قلبی زودتر بروز کنند. افرادی که بیشتر تحت‌تاثیر عوامل استرس‌زا هستند، بیشتر به بیماری‌های قلبی از جمله سکته دچار می‌شوند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند عوامل استرس‌زا با ایجاد پارگی در شریان‌های کوچک، می‌توانند انسدادی در عروق کرونر فرد ایجاد کنند و باعث بروز سکته‌های قلبی شوند. در کلان‌شهرهایی مانند تهران که تراکم جمعیت در آن بسیار است و تردد خودروها میزان بالایی از آلودگی صوتی را ایجاد می‌کند، امکان ابتلا به بیماری‌های قلبی در اثر همین آلودگی‌های صوتی موجود در سطح شهر، بالا می‌رود. ضمن اینکه آلودگی صوتی بر سیستم اعصاب مرکزی و فشارخون هم تاثیر منفی می‌گذارد.
سلامت: آیا قرار داشتن در معرض آلودگی‌های مزمن صوتی و ابتلا به بیماری‌های مختلف در اثر آن، علامت بالینی خاصی هم دارد؟
راستش را بخواهید، خصوصیات بالینی مشخصی که بتوان آن را از سایر بیماری‌های گوش که باعث کاهش شنوایی عصبی می‌شوند جدا کرد، وجود ندارد. تشخیص کاهش شنوایی به واسطه قرار داشتن در محیط‌هایی با آلودگی صوتی بالا از راه گرفتن شرح حال، دانستن محل کار فرد، انجام دادن معاینه و آزمایش‌های شنوایی‌سنجی مقدور است. البته معمولا این بیماران از وزوز گوش، شکایت دارند.
سلامت: چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به عوارض ناشی از آلودگی‌های صوتی هستند؟
معمولا دستگاه شنوایی عصبی بعضی از افراد آسیب‌پذیرتر از دیگران است. مثلا در افرادی که موهای بور و چشمان آبی دارند، این حساسیت و آسیب‌پذیری بیشتر از افرادی است که موها و چشمان سیاهی دارند. ضمن اینکه دستگاه عصبی شنوایی در سیاهپوستان کمتر از سفیدپوستان نسبت به آلودگی صوتی آسیب‌پذیر است. بعضی از داروها مانند آمینوگلیکوزیدها (مثل جنتامایسین)، قرص آسپیرین یا بعضی از داروهای ادرارآور اثر سمی بر سلول‌های شنوایی دارند. افرادی که از این داروها استفاده میکنند، در صورتی که در معرض آلودگی شدید قرار بگیرند، اعصاب شنوایی‌شان آسیب‌پذیرتر میشود به علاوه افرادی که در حرفه‌های خاصی مانند راهنمایی باند فرودگاه، مته‌کاری، آهنگری، نجاری، کارگری در کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی یا چاپخانه‌های دارای ماشین‌های با سروصدای زیاد مشغول به کار هستند یا شکارچیان، افراد نظامی، موسیقیدان‌ها یا کسانی که به‌طور مستمر از واکمن و ام‌پی‌تری پلیر با صدای بلند استفاده میکنند هم بیشتر در معرض آسیب قرار دارند.
سلامت: کمی بیشتر در مورد آثار مخرب استفاده از هدفون برای گوش دادن به موسیقی با صدای بلند، توضیح می‌دهید؟
قرار داشتن گوش در معرض صدای بلند به مدت طولانی منجر به آسیب دیدن آن میشود. ضمن اینکه بسیاری از گوشی‌ها در گوش راحت نیستند و صداهای محیط از میان آنها عبور می‌کند و باعث میشود تا فرد میزان صدا را زیاد‌تر کند و با بلندکردن صدا، به گوش خود آسیب بیشتری برساند. اگرچه استفاده از گوشی‌های بزرگ برای دوستداران موسیقی جالب نیست اما این افراد می‌توانند برای جلوگیری از آسیب‌های شنوایی، از ۶۰ درصد میزان کل صدا استفاده کنند و بیش از ۳۰ دقیقه هم به موسیقی گوش ندهند. همچنین افرادی که دوست دارند با صدای بلند به موسیقی گوش کنند، می‌توانند از گوشی‌هایی استفاده کنند که صداهای اضافه محیط را از بین ببرد.
سلامت: چطور می‌توان از آسیب به دستگاه شنوایی پیشگیری کرد؟
پدیده آلودگی صوتی مخصوص شهرهای بزرگ است. افرادی که در روستاها زندگی میکنند، بسیار کمتر از افراد شهرنشین به پیرگوشی و آسیب دستگاه شنوایی مبتلا می‌شوند. آلوده‌ترین شهر دنیا از نظر آلودگی صوتی بانکوک با ??? دسی‌بل انرژی صوتی است و تهران هم دست کمی از آن ندارد. به طور کلی برنامه حفاظتی برای پیشگیری از آسیب صوتی به گوش کسانی که در محیطهای پر سروصدا مثل کارخانه‌ها کار میکنند، به صورت زیر است:
انجام آزمایش‌های شنوایی‌سنجی، قبل از استخدام
انجام آزمایش‌های شنوایی‌سنجی سالیانه
استفاده از محافظ گوش در کارخانه
کنترل سروصدای محیط کارخانه توسط مهندسان آن
ضمن اینکه اگر فردی مثلا در محیطی کار می‌کند که شدت صوت آن ?? دسی‌بل است و ? روز در هفته هر روز ? ساعت کار می‌کند، در صورتی که شدت صوت به ?? دسی بل برسد باید ساعت کار او حدود ? ساعت شود و اگر شدت صوت باز هم بیشتر شود، ساعت کار باید باز هم کاهش یابد.
آلودگی صوتی در گوشه و کنار جهان
آمریکا، اولین لوایح
در سال ۱۹۶۰ بود که تعدادی از آمریکایی‌ها شروع به فعالیت برای حمایت از شهروندان و شهرها در مقابل سروصداهایی کردند که روزبه‌روز در حال گسترش بود. گروه‌هایی تشکیل شد که فعالیت اصلی خود را متوجه حمایت از مناطقی کردند که نزدیکی بزرگراه‌ها و فرودگاه‌ها بودند و هر روز میزان صداهای آزاردهنده در آنها بیشتر می‌شد. این فعالیت‌های گسترده باعث شد خیلی زود این وضعیت تغییر کند و لوایحی تحت عنوان سیاست‌های زیست‌محیطی ملی در سال ۱۹۶۹ و سیاست پیشگیرانه از آلودگی صوتی در سال ۱۹۷۲ به تصویب برسد.
ژاپن، کشور پیشگام
ژاپن اولین کشوری بود که قوانینی مربوط به جلوگیری از آلودگی صدا را تصویب کرد اما از آنجایی که این قوانین بسیار محدودتر از قوانین آمریکا بودند و تنها شامل محل کار و ساخت‌وسازها می‌شوند آمریکا را پیشگام مقابله با آلودگی صوتی می‌دانند.
اروپا، محصولات‌کم‌صدا
خیلی از کشورهای اروپایی قوانین آمریکا را به تدریج الگوی خود قرار دادند از جمله هلند (۱۹۷۹)، فرانسه (۱۹۸۵)، اسپانیا (۱۹۹۳)، دانمارک (۱۹۹۴) و برخی از کشورها هم با به تصویب رساندن قوانینی به سمت تولید محصولات کم‌سروصداتر رفتند به‌طور مثال ماشین‌های هیبریدی و ماشین لباسشویی‌هایی که سروصدای کمتری ایجاد می‌کردند.
هند، مردم کم‌شنوا
هند یکی از پرسروصداترین کشورهای دنیاست تا جایی که معاون رییس‌جمهوری هند در نشستی، آلودگی صوتی را تهدید بزرگی برای شنوایی مردم هند دانسته و گفته ناشنوایی ناشی از سروصدای زیاد ۶ تا ۷ درصد جمعیت هند را تهدید می‌کند.
او صداها را تنها مربوط به ترافیک و صنایع ندانسته بلکه صدای هدفون و موسیقی‌هایی را که هندی‌ها گوش می‌دهند مقصر اصلی دانسته است.
تأثیر آلودگی صوتی بر محیط‌زیست
جوانه زدن گیاه در محیط آرام و بی‌سروصدا، ۴ برابر محیطهای پرسرو دا است. همچنین تحقیقات زیادی نشان می‌دهد آلودگی صوتی شهری بر جمعیت پرندگان هم تاثیر منفی می‌گذارد و همچنین باعث تغییر در رفتار و حتی خواندن آنها میشود.
سروصدا استرس می‌آورد
تحقیقات کارخانه عایق‌سازی راک‌وول انگلستان اعلام کرد افرادی که همسایگانی پرسروصدا دارند، بیشتر از دیگر افراد دچار اختلالهای بی‌خوابی و استرس می‌شوند و بیش از ۸/۱ میلیون نفرشان از زندگی خود لذت نمی‌برند.
آلودگی صوتی با اعصاب ما چه می‌کند؟
دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
رشد بی‌رویه جمعیت توام با توسعه صنعتی و تکنولوژی کلانشهرها، مشکلات عدیده‌ای برای شهرنشینان به ارمغان می‌آورد و آلودگی صوتی و فراصوتی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی مطرح است. آلودگی صوتی یا سر و صدا، امواج ناخواسته‌ای است که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت‌های ارگانیسم‌های زنده به ویژه انسان تاثیر می‌گذارد و ممکن است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روانی، آرامش و راحتی‌اش را سلب کند. سردرد، سرگیجه، ضعف عمومی، بی‌خوابی و عصبی شدن از جمله علایمی هستند که در این زمینه ظاهر می‌شوند. تداوم کار در معرض چنین سرو صدایی (در صورتی که به درستی مدیریت نشود) ممکن است باعث شود فرد به برخی اختلالات روان‌شناختی مبتلا یا علایم قبلی‌اش تشدید شود. اثر روانی سر و صدا به مشخصات فیزیکی صدا مانند فرکانس، طول‌مدت و شدت صدا بستگی دارد به‌طوری که سر و صدای زیاد، باعث کاهش تمرکز اعصاب و فعالیت‌های مغزی میشود و روی سلسله اعصاب اثر می‌گذارد. هرچه این آلودگی صداها بیشتر باشد آثار روانی بیشتری بر افراد خواهد گذاشت. در کنار آن تیپ شخصیتی و رفتاری فرد هم مهم است. هر چه فرد از نظر شخصیتی تحریک‌پذیرتر باشد و روحیه افسرده یا متزلزلی داشته باشد، سروصدا آثار شدیدتری بر وی ایجاد می‌کند.
از آلودگی صوتی تا سر درد و سرگیجه
سروصدا، یکی از منابع ایجاد استرس است و می‌تواند شروع‌کننده یا تشدیدکننده ناراحتیهای زیادی باشد. آلودگی صوتی از عواملی است که استرس‌زای بیرونی تلقی میشود. اگر آلودگی صوتی به صورت مداوم و مستمر ادامه داشته باشد، باعث کاهش قدرت دفاعی بدن چه از نظر سیستم ایمنی و چه از نظر مکانیسم‌های انطباقی خواهد شد به همین دلیل زندگی در نواحی نزدیک فرودگاه‌ها یا ایستگاههای مترو باعث میشود دفاع روانی فرد ضعیف و مستعد ابتلا به بیماری‌های روان‌تنی شود که می‌تواند مشکلات مختلف زیادی مانند سردردهای تنشی و میگرنی، تیرکشیدن قفسه سینه بدون علامت قبلی، ناراحتیهای گوارشی مانند زخم‌معده و اثنی‌عشر، تنگی نفس، سرگیجه ایجاد کند یا از نظر رفتاری فرد دچار زودرنجی، عصبانیت، افسردگی، پرخاشگری، مختل شدن تمرکز و توجه و حواس‌پرتی شود و روی سیستم شنوایی هم اثر بگذارد و باعث سرگیجه و وزوز مداوم گوش و در نهایت برهم ریختن اعصاب شود.
آلودگی صوتی و اضطراب
آلودگی صوتی باعث تشدید علایم بیماری اعصاب و روان در مبتلایان به این بیماری‌ها خواهد شد زیرا مکانیسم‌های تطابقی در این افراد ضعیف شده است و اضافه شدن عوامل استرس‌زای بیرونی بر شدت بیماری‌شان می‌افزاید. گاهی هم آلودگی صوتی باعث به تاخیرافتادن درمانشان میشود. در بعضی مواقع بیماری روانی دیگری به بیماری قبلی فرد اضافه میشود. مثلا فردی که قبلا اضطراب داشته بعد از تماس مداوم با آلودگی‌های صوتی، دچار حملات پانیک یا ترس یا افسردگی میشود که باعث عقب افتادن درمان و تشدید مشکلاتش خواهد شد.
سروصدا در حد خفیف‌تر می‌تواند باعث به هم خوردن استراحت افراد و در نتیجه بروز تحریک‌پذیری و بر هم خوردن روابط بین‌فردی شود. آلودگی صوتی ناشی از بوق خودروها، بلندگوی دوره‌گردها یا حتی صدای موزیک بلند همسایه از این جمله است. اگر فردی استراحت و خواب کافی نداشته باشد، نمی‌تواند در زمان بیداری طبق برنامه کارهایش را انجام دهد. حتی حافظه‌اش کارکرد لازم را ندارد. این مساله اگر با آلودگی هوا که هم‌اکنون معضلی جدی در بیشتر کلانشهرهاست، همراه باشد، باعث استرس، اضطراب و اختلال در تمرکز فرد میشود. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد اگر کارکرد مغز دچار اختلال شود به‌طور قطع استرس در فرد ایجاد میشود که باعث اختلال در پردازش و کارکرد اطلاعات حافظه در قسمت تمرکز و توجه خواهد شد. اگر این وضعیت با محرک‌های دیگر ازجمله برخی مشکلات خانوادگی و موارد دیگر نیز همراه شود در کیفیت عصب‌شناختی فرد اثر منفی می‌گذارد و زمینه ابتلا به اختلالات روان‌شناختی و روان‌تنی افزایش می‌یابد. در چنین وضعیتی آستانه تحمل فرد پایین می‌آید و باعث میشود واکنش‌های رفتاری غیرمتعارفی نشان دهد.
متاسفانه در کشور ما فرهنگ شهرنشینی به طور کامل شکل نگرفته و آداب شهرنشینی کاملا رعایت نمی‌شود. برای مقابله با آلودگی‌های صوتی باید فرهنگ‌سازی از آموزش و پرورش آغاز و از همان ابتدا فرهنگ شهرنشینی به دانش‌آموزان آموزش داده شود و در دوره‌های مختلف آموزشی نیز ادامه یابد. یکی از راه‌حل‌هایی که باعث میشود به خود و اطرافیان کمک کنیم تا کمتر آسیب ببینند این است که خودمان شرایط را مدیریت کنیم و مکانیسم‌های انطباقی‌مان را افزایش دهیم. بعضی از این صداها یا آلودگی‌های صوتی غیرقابل اجتناب هستند که گریزی از آنها نیست، پس باید خودمان میزان استرس‌های وارده را تنظیم کنیم.
۷ راهکار برای مقابله با آلودگی صوتی
۱. تغییر دیدگاه و نگرش مردم و مسوولان در زمینه اهمیت موضوع ضرورت دارد و تا افراد انگیزه کافی برای تغییر وجود نداشته باشد، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
۲. پیشگیری و بهینه‌سازی وسایل ایجاد آلودگی و توجه به موضوع سلامت روان در وسایل تولیدی و ایمن‌سازی صوتی در طراحی ساختمان‌ها و مهندسی سازه‌ها
۳. عزم و توجه مسوولان ذی‌ربط به اجرای طرح جامع مقابله با آلودگی‌ها از جمله آلودگی‌های صوتی و فراصوتی
۴. فرهنگ‌سازی در صدا و سیما با موضوع کاهش آلودگی‌ها در قالب فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها یا میان‌پرده
۵. همکاری و همدلی مردم برای کاهش سروصدای خودساخته
۶. فراگیری روش‌های مقابله با استرس و کسب مهارت لازم برای حل مساله و افزایش قدرت مکانیسم‌های انطباقی هم لازم است و مردم در جامعه ماشینی امروزی باید این واقعیت را بپذیرند که بالاخره سروصدا وجود دارد بنابراین با آمادگی به مقابله با آن بپردازند و با حوصله آن را مدیریت کنند. مراقب باشند حین رانندگی به دلیل ترافیک، صدای بوق و سایر سروصداها به سرعت واکنش‌های غیرمعمول از خود نشان ندهند و بدانند با این واکنش‌ها نمی‌توان مشکل سروصدا را حل کرد.
۷. توجه به بهداشت فردی از نظر روانی و جسمی، به‌خصوص در جوامع شهرنشین نیز ضرورت دارد و توصیه میشود افراد توجه بیشتری به فعالیت‌های ورزشی، استراحت و تغذیه سالم داشته باشند و از وسایلی که سروصدا ایجاد میکنند، استفاده کنند. معاینات دوره‌ای از نظر گوش و بهداشت روان را نیز فراموش نکنند.
آلودگی صوتی با قلب ما چه می‌کند؟
دکتر قارونی متخصص قلب و عروق، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
آلودگی‌ها انواع مختلفی دارند و بعضی از آنها نامحسوس‌اند و انسان متوجه‌شان نمی‌شود مانند آلودگی صوتی، بلند صحبت کردن با تلفن همراه، ترمز شدید اتومبیل و حتی فرود و پرواز هواپیما، صدای اگزوز اتومبیل و صدای زنگ تلفن‌های قدیمی و ساعت‌های شماطه‌ای که برای بیدار کردن ما صدای بلندی ایجاد میکنند هم از انواع آلودگی صوتی محسوب می‌شوند. همه این آلودگی‌های صوتی می‌توانند بدون اینکه انسان متوجه باشد، عمر او را کوتاه کنند و افراد حساس یا کسانی که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، از این آلودگی بیشتر آسیب می‌بینند.
وقتی آلودگی صوتی ایجاد میشود، قلب دچار هیجان میشود و با هر هیجان، تعداد ضربان‌های آن ۲۰ تا ۳۰ بار بیشتر خواهد شد. یعنی تعداد ضربان قلب که در حالت عادی حدود ۷۰ بار در هر دقیقه است به ۱۰۰ تا ۱۱۰ می‌رسد و اگر این هیجان‌ها تکرار شوند، پیامد‌های ناخوشایندی به دنبال خواهد داشت. فردی را در نظر بگیرید که صبح با صدای زنگ ناگهانی و بلند تلفن از خواب می‌پرد، در خیابان با ترمز شدید اتومبیل دیگری دچار هیجان میشود و در محیط کار برخورد و رفتار کارفرما ضربان قلب او را افزایش می‌دهد. ضربان قلب این شخص در طول روز چند بار تند و دوباره آرام میشود. حالا اگر چنین فردی بیماری قلبی داشته باشد، تمام این هیجان‌ها به‌طور نامحسوس و بدون اینکه خودش متوجه شود به او صدمه می‌زنند. آلودگی صوتی، روی فشارخون هم تاثیرگذار است. وقتی ضربان قلب بالا می‌رود، فشارخون افزایش می‌یابد و قلب تندتر می‌زند تا سرانجام آرام شود. بعد از بالا رفتن ضربان قلب، نیم ساعت تا یک ساعت طول می‌کشد تا قلب به حالت عادی بازگردد و همین موضوع باعث فرسوده شدن قلب میشود. افزایش فشارخون هم عوارضی مانند سکته مغزی، نارسایی قلبی، بی‌خوابی، بیدار شدن ناگهانی از خواب، تنگی‌نفس و… را در پی دارد. خیلی از ما ایرانی‌ها عادت‌هایی داریم که آلودگی صوتی را تشدید می‌کنیم. مثلا با صدای خیلی بلند و آزاردهنده با تلفن‌همراه صحبت یا با صدای بلند با دیگران شوخی می‌کنیم. اصولا فرهنگ ما به گونه‌ای است که کمتر ظرافت داریم. جوان‌هایی که شیشه اتومبیلشان را پایین می‌کشند تا صدای موسیقی بلند و آزار‌دهنده‌شان به گوش همه برسد، متوجه نیستند که این آلودگی صوتی برای سالخوردگان و سایر افرادی که مشکلات قلبی دارند، تا چه حد خطرناک است. متاسفانه در کشور ما به سایر آلودگی‌ها مانند آلودگی آب، هوا و… بیشتر توجه میشود و آلودگی صوتی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
آلودگی صوتی با جنین چه می‌کند؟
دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده کاشی
متخصص زنان
استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
از هفته ۲۸ بارداری گوش جنین می‌شنود و از همین زمان به خانم‌های باردار توصیه میشود با فرزند خود صحبت کنند و با او در ارتباط باشند تا صدای مادرش را بشنود و او را تشخیص دهد ولی اگر صدا بیش از حد باشد، آلودگی صوتی به جنین صدمه می‌زند بنابراین حتی سرو صدای محیطهای کاری هم باید جدی گرفته شود. مثلا در یک کارخانه صنعتی، اگر سرو صدای محیط کار زیاد باشد، به کارکنان توصیه میشود از گوشی‌های مخصوص استفاده کنند ولی وقتی خانم باردار از گوشی استفاده می‌کند، فقط خودش از آلودگی صوتی صدمه نمی‌بیند و سر و صداها گوش جنین را آزار می‌دهد. این آلودگی صوتی مستمر، نگران‌کننده است.
پس خانم‌های باردار نباید در مکان‌هایی که صدای انفجار یا سر و صدایی با شدت زیاد و مستمر وجود دارد، حضور یابند. حتی گوش دادن موسیقی با صدای بلند هم برای جنین آزاردهنده است و بهتر است اگر در محیطی صدای موسیقی زیاد است، آنجا را ترک و به‌طور کلی از حضور در مکان‌هایی با صدای زیاد و با فرکانس بالا خودداری کنند.
اگر سر و صدا برای خانم باردار آزاردهنده باشد و باعث تحریک سیستم عصبی او شود، ممکن است او را دچار عوارضی مانند سردرد، سرگیجه، وزوزگوش و… کند. حتی به مادران باردار توصیه میشود که از امواج صوتی تلفن‌همراه هم در حد امکان دور بمانند تا در دوران بارداری مشکلی برای خود و فرزندشان ایجاد نشود.
یکی دیگر از عوارض آلودگی صوتی مزمن، سنگین شدن گوش نوزاد است. به همین دلیل تمام نوزادان در هفته اول تولد باید تحت آزمایش و تست‌های شنوایی قرار بگیرند تا اگر مشکلی وجود دارد، به سرعت برای رفع آن اقدام شود. گوش نوزادان بسیار ظریف و حساس است و اگر تحت‌تاثیر صداهای مهیب و بسیار بلند مانند صدای انفجار قرار گیرند حتی ممکن است پارگی پرده گوش ایجاد شود ولی با آلودگی‌های صوتی رایج، پرده گوش به سادگی آسیب نمی‌بیند.
بهتر است برای آرامش نوزاد، اتاقی برای او در نظر بگیرید که دور از سر و صداهای بلند و مزمن باشد. اگر اتاق نوزاد نزدیک خیابان یا اتوبان قرار دارد، بهتر است با دوجداره کردن پنجره‌ها، سروصدای طولانی و مستمر کاهش یابد. البته سر وصداهای رایج و آلودگی صوتی با شدت کم که روزانه در سطح شهر هم شنیده میشود، چندان نگران‌کننده نیستند و عوارض جدی ایجاد نمی‌کنند.
جدول های آلودگی صوتی در تهران/ منطقه ? آلوده‌ترین منطقه تهران است!
|
سهم انتشار آلودگی صدا به‌وسیله وسایل حمل و نقل جاده‌ای در تهران/ درصد سهم |
|
|
موتورسیکلت
|
۴۹
|
|
سواری
|
۳۰
|
|
ماشین‌های سنگین و…
|
۲۰
|
|
اتوبوس شرکت واحد
|
۱
|
|
رتبه تولید آلودگی صدا در مناطق شهرداری تهران ناشی از سهم تولید خودروهای سواری
|
|
|
مناطق شهرداری
|
رتبه تولید آلودگی صوتی در منطقه ناشی از خودروهای سواری
|
|
۶
|
۱
|
|
۱۰
|
۲
|
|
۱۱
|
۳
|
|
۱۲
|
۴
|
|
۷
|
۵
|
|
۱۳
|
۶
|
|
۳
|
۷
|
|
۱۹
|
۸
|
|
۱۸
|
۹
|
|
۲
|
۱۰
|
|
تعداد مراکز آموزشی و درمانی دارای آلودگی صوتی بالاتر از حد مجاز و در شرایط بحرانی (منظور از شرایط بحرانی ۱۵ دسی‌بل بیش از حد مجاز است) |
|||
|
تعداد مراکز درمانی بحرانی در آلودگی صوتی شهر تهران
|
تعداد مراکز درمانی خارج از حد استاندارد در آلودگی صوتی شهر تهران
|
تعداد مراکز آموزشی بحرانی در آلودگی صوتی شهر تهران
|
تعداد مراکز آموزشی خارج از حد استاندارد در آلودگی صوتی شهر تهران
|
|
۲۵۰
|
۳۳۰
|
۴۱۹
|
۱۳۲۶
|
|
درصد مراکز آموزشی و درمانی خارج از حد مجاز آلودگی صوتی که در شرایط بحرانی قرار دارند
|
|
|
درصد مراکز درمانی بحرانی به خارج از استاندارد در آلودگی صوتی شهر تهران
|
درصد مراکز آموزشی بحرانی به خارج از حد استاندارد در آلودگی صوتی شهر تهران
|
|
۷۶ درصد
|
۳۲ درصد
|
آلودگی صوتی با بچه‌های ما چه می‌کند؟
آژانس حفاظت محیط‌زیست آمریکا در سال ۱۹۷۸ رساله‌ای در ارتباط با محیطهای پرسروصدا و به دنیا آمدن نوزادان کم‌وزن و تولد نوزادان با نقص‌های مادرزادی مثل لب‌شکری، شکاف کام و نقص در ستون‌فقرات منتشر کرد.
طبق تحقیقات لِستر دابلیو سان‌تیج از موسسه تحقیقاتی فِلس «شواهد کافی وجود دارد که محیط روی شکلگیری فرم بدن انسان و حیوانات نقش مهمی دارد. یک جنین قادر است صداهای محیط را درک کند و با فعالیت حرکتی و تغییرهای ضربان قلب به آنها پاسخ دهد. قرار گرفتن جنین در معرض سروصدا مخصوصا ۱۵ تا ۶۰ روز بعد از لقاح که اندام‌های داخلی و سیستم عصبی مرکزی در حال شکلگیری است، بسیار خطرناک تلقی میشود.»
بودن مداوم در محیطهای پرسروصدا باعث انقباض عروق مادر میشود که درنتیجه آن خون و اکسیژن و غذای موردنیاز جنین به او نمی‌رسد. همچنین سروصدا باعث کاهش سطح هورمون‌های خاصی در خون مادر میشود. این هورمون‌ها رشد جنین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
کودکانی که در معرض مداوم سروصدا هستند یا مدرسه آنها در مکان‌های پرسروصدا قرار دارند به دلیل تبعات ناشی از پردازش شنوایی ممکن است دچار مشکلات گفتاری یا مشکلات در خواندن شوند. شواهد نشان می‌دهد این کودکان در سنین نوجوانی سخت‌تر از کودکانی که در محیطهای ساکت رشد پیدا کرده‌اند مطالب را یاد می‌گیرند.
به دلیل عوامل استرس‌زای ناشی از قرار داشتن در محیطهای پرسروصدا این کودکان ممکن است دچار اختلال در نوشتن بشوند.
محیطهای پرسروصدا حتی می‌تواند خسارات بدنی به کودکان وارد کند. اغلب کودکانی که محل خواب آنها پر سروصداست ضربان قلبشان به‌طور قابل‌توجهی بالاتر (۲ ضربه در دقیقه به طور متوسط) از دیگر کودکان است.
آلودگی صوتی با گوش ما چه می‌کند؟
علت افت شنوایی، آسیب رسیدن به سلول‌های مویی حلزون گوش است که گیرنده‌های صوت هستند و امواج صوتی دریافتی را به مغز می‌فرستند. این سلول‌ها بسیار حساسند و در معرض بعضی از فرکانس‌های خاص دچار آسیب می‌شوند که این آسیب‌ها متاسفانه برگشت‌ناپذیرند و در نتیجه آسیب‌دیدگی آنها، افراد افت شنوایی پیدا میکنند. با توجه به این موضوع، بودن در محیطهای پرسروصدا و گوش‌دادن به موسیقی با صدای بلند می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به گوش وارد کند و شنوایی را تحت‌تاثیر قرار دهد.
بررسی‌های انجام‌شده در آمریکا نشان می‌دهد جوانان آمریکایی به دلیل بودن در محیطهای پرسروصدا و گوش‌دادن به موسیقی با صدای بلند، ۵/۲ برابر بیشتر از پدر و مادر و حتی پدربزرگ و مادربزرگ خود دچار اختلالهای شنوایی می‌شوند. همچنین تخمین زده شده در جامعه آمریکایی تا سال ۲۰۵۰ شمار افراد با اختلالهای شنوایی به ۵ میلیون نفر برسد.
کاهش شنوایی با بالارفتن سن اجتناب‌ناپذیر است با این حال تحقیقات نشان داده، مردانی که شغل‌های پرسروصدا دارند در سنین بالاتر کاهش شنوایی بسیار بیشتری نسبت به دیگر مردان پیدا میکنند.