شهر نشینی مزایا و معایب خاص خود را دارد. صداهای اضافه یکی از این معایب است. آلودگی صوتی، حاصل زندگی ماشینی است و بدون این که شهروندان شهرهای بزرگ متوجه باشند، سلامت روانی و آرامش روحی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.
وجود فرودگاه ها و راه آهن در محیط شهری، خودرو های فرسوده، تردد خودرو های سنگین در نواحی مسکونی، ساختمان سازی و نیز نبود بزرگراه های استاندارد از مهم ترین مواردی هستند که نقشی تعیین کننده در ایجاد آلودگی صوتی دارند. بسیاری از منابع آلاینده صوتی شهرها، اصناف و واحدهای تولیدی، به دلیل نبود نظارت کافی در مراکز اصلی شهر و اماکن مسکونی و پرجمعیت مشغول فعالیت هستند.
صدای چکش صافکارها و زوزه مته کارگاه های نجاری و صدای پتک آهنگری و شلوغی تعمیرگاه های خودرو به سر و صدای شهر می افزاید.علاوه بر اینها منابعی سرگردان در کل شهر وجود دارند که آلودگی صوتی را افزایش می دهند. صدای ناموزون بوق و صدای موسیقی خودروها، امروز به یکی از بخش های جدانشدنی زندگی روزمره شهروندان تبدیل شده است. در این بین، نباید موتورسیکلت ها را فراموش کرد. در شهری مثل تهران، ۵۰ درصد آلودگی صوتی ناشی از تردد موتورسیکلت هاست. به تمام این صداها زنگ های گوشخراش برخی تلفن های همراه را نیز بیفزایید. حاصل این صداهای ناهمگون و دلخراش، تشویش و پریشانی ذهن و عصبی شدن افرادی است که مجبورند برای انجام کارهای شخصی و شغلی خود در سطح شهر تردد کنند.
صداهای بیماری زا
آلودگی های صوتی امواج ناخواسته ای هستند که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت های موجودات زنده بویژه انسان تأثیر می گذارند و ممکن است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روحی، آرامش و راحتی انسان را سلب کنند. قرار گرفتن مداوم در معرض سر و صدا باعث از دست رفتن قدرت شنوایی می شود. از دست رفتن قدرت شنوایی بتدریج صورت می گیرد و اثر این فرآیند بی درد، دائمی و برگشت ناپذیر است. البته آسیب به شنوایی، تنها یکی از عوارض آلودگی های صوتی است. چنانچه فردی به طور پیوسته طی ۸ ساعت در معرض سر و صدای بالای ۷۰ دسی بل قرار گیرد، فشار خون وی تا ۵ ۱۰ میلی مترجیوه افزایش می یابد. افزایش فشار خون، انقباض عروق (به دلیل استرس و افزایش سطح آدرنالین خون)، افزایش خطر ابتلا به امراض قلبی عروقی ازعوارض سر و صداست. سوزش و زخم معده، سوء هاضمه ، از دیگر عوارض آن است.
برخی مشکلات روانی نیز بر اثر سروصدای بیش از حد به وجود می آیند. عوارض روانی مانند کم خوابی، کج خلقی و زودرنجی، تحریک رفتارهای ضداجتماعی، خشونت طلبی، افزایش نرخ حوادث کار، مختل شدن رشد شناختی، استرس و افسردگی، پرخاشگری، کاهش تمرکز و کاهش بازده کاری هریک بر حسب میزان آلودگی صوتی محیط و تداوم آن در انسان به وجود می آید. ایجاد مشکلات یادگیری در کودکان از دیگر آثار بد این نوع از آلودگی است. آلودگی صوتی، آنچنان خطرآفرین است که بر اساس برخی پژوهش ها حتی می تواند احتمال خودکشی در افراد را افزایش دهد.
حتی در تحقیق جالبی درباره تاثیر سر و صدا بر میزان پرخوری افراد در دانشگاه پنسیلوانیا مشخص شد گروهی که در معرض صدا قرار داشتند، دو برابر گروه دیگر خورده اند. پس می توان گفت؛ چاقی هم از عوارض آلودگی صوتی است.
بی توجهی به آلودگی صوتی در ایران
تا دهه ۱۹۷۰ میلادی در اغلب کشورهای جهان قوانین و مقررات ویژه ای علیه آلودگی صوتی وجود نداشت، اما اکنون در شماری از کشورهای غربی رعایت استانداردهایی برای جلوگیری از آلودگی صوتی در ساختمان سازی و مهندسی شهری الزامی است. در ایران نیز دولت برای مقابله با آلودگی صوتی و کنترل آن در مکان های مختلف با صدور مصوبه ای، حدودی را به عنوان «حد مجاز آلودگی» برای مناطقی اعم از مسکونی، تجاری، صنعتی و اداری تعیین کرده است. بر اساس این مصوبه، وزارت راه و ترابری باید طی ۱۰ سال از تاریخ ابلاغ مصوبه، ایستگاه های راه آهن و فرودگاه های کشور را با شرایط و ضوابط تعیین شده در این آیین نامه تطبیق بدهد. رعایت مفاد این مصوبه برای شهرهای جدید هم الزامی است، ولی متاسفانه جز این مصوبات، موضوع آلودگی صوتی چندان مورد توجه مسوولان قرار ندارد. در واقع بیشتر مسوولان توجه زیادی نسبت به آثار آلودگی صوتی ندارند. شاید چون آلودگی صوتی اثرات کوتاه مدت ندارد یا حداقل تاثیر سریع ندارد، چندان جدی گرفته نمی شود. اگر آلودگی هوا افزایش یابد و از حد مجاز تجاوز کند به عنوان پیشگیری و تدبیر، مدارس تعطیل می شود. اما از آنجا که عوارض آلودگی صوتی نامشخص و به صورت عصبی است، مانند آلودگی هوا نسبت به آن واکنش نشان داده نمی شود.
آلودگی صوتی اثرات حاد ندارد، زمان می برد تا علائم خود را نشان دهد. مشکل دیگر این است که برای آلودگی صوتی، علامت مشخصی وجود ندارد که نشان دهد عامل این بیماری حتما صدا بوده است. در واقع آلودگی صوتی بیماری بی صدایی است که تاثیر خود را روی جسم و روح ما باقی می گذارد، اما توجهی به آن نمی شود.
سکوت شهر در برخی روزهای تعطیل برای اهالی شهری که به انواع سر و صداها عادت کرده اند، بسیار دلپذیر است. آرامش ناشی از زندگی در یک محیط آرام برای شهروندان تبدیل به یک رویا شده است، اما شاید کمتر کسی در یک روز تعطیل به این موضوع فکر کرده باشد که چگونه می توان به حل معضل آلودگی صوتی کمک کرد. بسیاری از این صداهای گوشخراش را خود ما خواسته یا ناخواسته ایجاد می کنیم.
حتما با خودروهایی مواجه شده اید که صدای سیستم صوتی آنها از شعاع چند متری گوش را می آزارد یا برخی راننده ها که با کوچک ترین توقفی از سوی خودروی جلویی بلافاصله بوق ماشین را به صدا در می آورند یا از آن بدتر سیستم اگزوز ماشین یا موتور خود را طوری دستکاری می کنند تا حداکثر صدا را ایجاد کند.
این مشکلات را مسوولان نمی توانند حل کنند در حقیقت اهمیت نقش مردم در کاهش آلودگی محیط اطرافشان کم نیست، پس به آن توجه کنیم.بسیاری از صداها را می توان با روش های علمی و فنی کاهش داد، به عنوان مثال یکی از راه های عملی برای کنترل آلودگی صوتی، نصب دیوارهای صوتی است یا می توان با استفاده از آسفالت های مرغوب از میزان صدای ناهنجار ناشی از حرکت خودرو ها کاست یا می توان کارخانجات را به خارج از شهر منتقل کرد و نیز می توان با فرهنگ سازی از طریق صدا و سیما افراد را با آثار زیانبار سر و صدا آشنا کرد. نکته ای منفی که در اینجا وجود دارد، این است که عملا در ایران تاکنون اقدامی جدی برای جلوگیری از آلودگی صوتی انجام نگرفته است.