آلودگی هوا در ایران مرزهای هشدار را درنوردیده و شهرهای ایران بارها در صدر لیست شهرهای آلوده جهان قرار گرفته‌اند.هشدارهایی که گوش شنوایی برای آن‌ها وجود نداشته است؛ چراکه اگر به این هشدارها توجه می‌شد، هرساله تعدادی از شهرهای ایران جزو لیست سازمان بهداشت جهانی قرار نمی‌گرفتند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، آلودگی هوای پایتخت از بانک جهانی سردرآورده و تهران در ردیف آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفته است. نفس کشیدن در هوای پاک دیگر به آرزوی بسیاری از شهروندان تبدیل شده وآلودگی هوا هم‌اکنون نفس بسیاری از پایتخت‌نشینان را بریده است.
آلودگی هوای تهران در سال‌های اخیر حاشیه‌های فراوانی به‌دنبال داشت، این مساله به میدان زورآزمایی جناح‌های مختلف سیاسی تبدیل شده است اما آنچه هیچگاه به آن توجهی نشد، این بود که دود آلودگی هوا به چشم تمامی مردم با هر گرایش سیاسی، جناحی، جنسیت و سن و سال می‌رود. مشکل آلودگی هوا یک‌شبه یا یک ساله به‌‌وجود نیامده بلکه در سایه سال‌ها بی‌توجهی و صدور مجوزهای غیرکارشناسی و بدون توجه به مسائل زیست‌محیطی بوده است . در کنار تمامی راهکارهای ارائه شده درباره حل معضل آلودگی هوا، مساله این است که مسئولان نخواسته‌اند به‌صورت ریشه‌ای به حل این معضل بپردازند. براساس قانون، سازمان حفاظت‌محیط‌زیست با همکاری ۱۵ سازمان ، نهاد و ارگان مانند شهرداری ، وزارت کشور و … مسئولیت حل این بحران را برعهده دارند. آلودگی هوا به کلاف سردرگمی تبدیل شده که هرازچندگاهی مسئولان انگشت اتهام کم‌کاری را به‌سوی یکدیگر نشانه می‌روند. چندی پیش عیسی کلانتری از وجود پدرخوانده‌هایی گفت که برای حل بحران آلودگی هوا باید به جنگ با آن‌ها رفت و سازمان حفاظت محیط زیست نیز به‌تنهایی توان مقابله با آن‌ها را ندارد. اما او هیچگاه از هویت اصلی این پدرخوانده‌ها سخن نگفت.
تهران در ردیف آلوده‌ترین شهرهای جهان
به گفته محسن روشنی، مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، بانک جهانی به تازگی گزارشی در خصوص وضعیت آلودگی هوای تهران، هزینه های سلامت، منابع و سیاست‌های مربوط به آن منتشر کرده و بر اساس آن آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیان‌بار آن به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی تهران تبدیل شده است. براساس گزارش بانک جهانی، تهران با جمعیتی حدود ۸.۵ میلیون نفر در شمال کشور واقع شده است. در طول روز به دلیل رفت‌وآمد مردم حومه شهر تهران برای کار روزانه جمعیت به بالای ۱۲.۵ میلیون نفر می‌رسد. روزانه بیش از ۱۷میلیون رفت‌وآمد با وسایل نقلیه انجام می‌شود که بسیاری از این وسایل نقلیه، دارای تکنولوژی منسوخ شده هستند؛بنابراین تهران در ردیف یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفته است. آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیان‌بار آن به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی تهران تبدیل شده است. به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر با توجه به رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی، توسعه صنعتی و افزایش مصرف سوخت، مساله آلودگی هوا سخت‌تر شده است. به گزارش بانک جهانی، تهران در سال ۲۰۱۶ در میان ۲۶ شهر بزرگ جهان به لحاظ آلاینده PM۱۰، در رده دوازدهم قرار دارد که رقمی تامل‌برانگیز است.در گزارش بانک جهانی تصریح شده که آلودگی هوا یکی از عوامل زیست‌محیطی خطرناک از جنبه بهداشتی در ایران است که شامل بیماری‌هایی مانند آسم، سرطان ریه، هیپرتروفی بطنی، آلزایمر و پارکینسون، اوتیسم و سکته می‌شود. هزینه‌های اقتصادی سالانه مربوط به آلودگی هوا در تهران بیش از دو میلیارد دلار برآورد شده است. این برآورد تنها تاثیرات آلودگی بر سلامت انسان را در نظر گرفته است و به همین دلیل هزینه آن از مقدار واقعی هزینه‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا کمتر است. آلودگی هوا علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، مشکلات اقتصادی نیز برجای می‌گذارد. در تهران، از ۸۰ درصد خودروهای ثبت شده، ۹۰درصد اتومبیل‌های شخصی، هشت درصد وانت و دودرصد تاکسی هستند. دومین رده بزرگ به لحاظ تعداد، موتورسیکلت‌ها هستند و کوچک‌ترین رده، خودروهای سنگین حدود دو درصد از کل وسایل نقلیه در خیابان‌های تهران است. وسایل نقلیه سنگین بیشترین میزان آلودگی ذرات معلق را دارند.
نیم قرن آلودگی هوا در تهران
آلودگی هوای تهران پیشینیه طولانی دارد. بیش از نیم قرن است که شهر تهران با این معضل دست‌وپنجه نرم می‌کند. آلودگی هوا تحت تاثیر شرایط آب و هوایی، اقلیمی و میزان انتشار آلاینده‌ها از منابع مختلف است. معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان تهران در گفت‌وگو با «قانون» درباره عوامل آلوگی هوا گفت:« شرایط توپوگرافی و اقلیمی تهران به‌گونه‌ای است که این شهر را مستعد آلودگی هوا می‌کند. از غرب تهران رشته کوه البرز شروع می‌شود که در واقع بحث شمالی تهران را پوشش می‌دهد. در شرق هم رشته‌کوه‌هایی داریم که تهران را شبیه نیم‌کاسه‌ای درآورده است. جهت باد تهران هم ازغرب به شرق است. اگر وزش باد داشته باشیم، این وزش باد آلودگی را به تهران می‌آورد و امکان خروج غرب به شرق را نخواهد داشت. از طرف دیگر خیلی از روزها با پدیده وارونگی دما مواجه هستیم. هنگامی‌که وارونگی دما رخ می‌دهد، هر میزان آلاینده‌ای که در سطح شهر تولید شود، امکان خروج را ندارد. بنابراین با تجمع این آلاینده‌ها کیفیت هوا کاهش پیدا می‌کند».
محمد رستگاری با تاکید بر اینکه منابع انتشار آلاینده‌های هوای تهران جمعیت است، افزود:«تهران ۱۷ درصد جمعیت کشور و حدود کمتر از یک درصد وسعت کشور است. پیامد استقرار این حجم جمعیت، مصرف بی‌رویه سوخت به‌دلیل افزایش تردد است. توسعه کارخانه‌ها، مراکز درمانی، مراکز دانشگاهی و … موجب افزایش سفر و تردد در تهران و سرانجام آلودگی هوا می‌شوند».
عوامل متحرک؛ ۸۰ درصد عامل آلایندگی‌ها
رستگاری با اشاره به اینکه جلوگیری از منابع انتشار آلاینده‌ها، راهکار آلودگی هواست، بیان کرد:« ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران به‌دلیل منابع متحرک است و ۲۰ درصد آن به منابع ساکن اختصاص دارد. منابع متحرک شامل خودرو، موتورسیکلت‌ها، حمل‌ونقل هوایی و … است.در منابع ساکن آلاینده هوا، نیروگاه‌ها مهم ترین نقش را دارند و پس از آن منازل مسکونی، تجاری و … آلاینده هوا به‌شمار می‌روند».
معاینه فنی خودروها نیز یکی از بحث‌های داغ سال‌های اخیر کشور بوده است. پیشنهاد سازمان محیط زیست در این‌باره کاهش معاینه فنی از پنج سال به دو سال بود که سرانجام با آن موافقت نشده و معاینه فنی چهار ساله مصوب شد. معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران در این‌باره گفت:«چهار سال عدد منطقی برای معاینه فنی نیست و تصور نمی‌کنم به‌زودی نیز این مساله تغییر کند. قانون هوای پاک پس از کش و قوس‌های فراوان مصوب شد. لایحه هوای پاک چندین بار در کمیسیون‌های مختلف مجلس بررسی شد و البته نظر کمیسیون‌ها نیز با سازمان محیط زیست موافق بود. اما مهم‌تر از سن معاینه فنی خودرو این است که معاینه فنی درستی انجام دهیم. مراکزی که معاینه فنی انجام می‌دهند باید نظارت دقیقی بر آن‌ها باشد. حدود مجاز را سختگیرانه انجام دهند.مشکل ما در گذشته آن بود که سامانه یکپارچه معاینه فنی وجود نداشت و امکان نظارت دقیق نداشتیم.
خودرویی که بالفعل آلاینده بود اماآلایندگی‌اش به چشم نمی‌آمد از مرکز معاینه فنی با توجه به حدود مجاز معاینه فنی، می‌توانست برگه معاینه فنی دریافت کند؛ چرا که استانداردها بسیار سهل‌گیرانه بود. خودرو تنها کافی بود دود نکند و شمعش تنظیم باشد، معاینه فنی را می‌گرفت. سال‌جاری سازمان محیط زیست این استانداردها را سختگیرانه کرد اما تاکنون اثر سخت‌گیری به چشم نیامده است. چون شهروندان معاینه فنی را در پایان سال انجام می‌دهند و هنوز معاینه فنی با همان استاندارد سهل‌گیرانه قبلی دارند. به‌تازگی مالکان خودروهایی که می‌خواهند معاینه فنی بگیرند، متوجه قوانین سختگیرانه در این‌باره شده و مجبور به رفع مشکل شده‌اند. در گذشته ۲۰ درصد خودروها به‌دلیل آلودگی هوا رد می‌شدند اما درحال حاضر این آمار به ۴۰ درصد رسیده است».