شاید هنگامی که به منابع آلودگی در شهرها اشاره می شود، بسیاری از شهروندان و مسوولان تنها بر آلودگی هوا یا آلاینده های محیطی همچون زباله های شهری یا فاضلاب تاکید می‌کنند. این در حالی است که امروزه سازمان بهداشت جهانی (WHO) آلودگی صوتی را به عنوان خطری جدی برای سلامت شهرنشینان معرفی کرده است. آلودگی صوتی در محیط های شهری؛ صدایی ناخواسته با مدت زمان، شدت یا کیفیتی که به انسان آسیب جسمی و روحی وارد می‌کند، تعریف می‌شود. پژوهش‌های گوناگون بیانگر آن هستند که سردرد، فشار خون، رنگ پریدگی، خستگی، کاهش درجه حرارت بدن، تغییر ضربان قلب، ضایعه در دستگاه شنوایی و دیگر اندام های بدن، سوء هاضمه، نگرانی و ناراحتی عصبی برخی از مهمترین اثرات منفی آلودگی صوتی بر سلامتی شهروندان هستند.
به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، صوت با واحدی به نام دسی‌بل و در بازه ۰-۱۳۰ اندازه‌گیری می‌شود که به ترتیب، آستانه شنوایی و آستانه دردناکی (کری) برای انسان هستند. تاثیر صدا بر سلامت انسان به عواملی نظیر شدت، نوع، نزدیکی به منبع، مداومت، وضعیت، موقعیت و البته حساسیت فرد در مقابل آن بستگی دارد و شدت صوت تنها یکی از پارامترهای مهم در اندازه‌گیری و سنجش میزان آلودگی محسوب می‌شود. از آنجاکه واحد سنجش شدت صوت (دسی بل) مبتنی بر تابعی لگاریتمی است، هر ۱۰ دسی‌بل افزایش شدت صوت برابر با افزایش ۱۰ برابری صدایی است که به گوش انسان میرسد. اتحادیه اروپا، حداکثر ۶۵ دسی بل را حد استاندارد صدا و صدای ۷۰-۱۲۵ دسی بل را صدای آزار دهنده معرفی نموده است. این در حالی است که ترافیک سبک ۳۰-۵۵ دسی‌بل، ترافیک سنگین در حدود ۸۵ دسی‌بل، بوق ممتد ۹۰ دسی‌بل و یک موتورسیکلت در شهر درحدود ۱۱۰-۱۱۵ دسی‌بل شدت صوت ایجاد می‌کند.
طی ۲ سال گذشته در حدود ۲ دسی بل به میزان آلودگی صوتی شهر تهران افزوده شده است؛ ضمن این که در تهران اختلاف روزانه و شبانه صدا در حدود ۴-۵ دسی‌بل است. این بدان معناست که وضعیت آلودگی صوتی در شب‌های تهران حتی بدتر از روزهای آن است.
میزان آلودگی صوتی در ایران
استانداردهای صدا در هوای آزاد در ایران از ۷ صبح تا ۱۰ شب، ۵۰ دسی بل در مناطق مسکونی، ۶۵ دسی بل در مناطق تجاری، ۶۰ دسی بل در مناطق تجاری- مسکونی، ۷۰ دسی بل در مناطق مسکونی- صنعتی و ۷۵ دسی بل در مناطق صنعتی تعیین گردیده است. استانداردهای مذکور در شب هنگام (۱۰ شب تا ۷ صبح) در مناطق مسکونی ۲۰ دسی بل و در سایر مناطق حداقل ۱۰ دسی بل کمتر از استانداردهای روز هستند. این در حالی است که براساس بررسی های گوناگون انجام گرفته، خیابان ها و بزرگراه های تهران روزانه ۷۰-۸۰ دسی بل آلودگی صوتی را تجربه می‌کنند.
از سویی دیگر، طی ۲ سال گذشته در حدود ۲ دسی بل به میزان آلودگی صوتی شهر تهران افزوده شده است؛ ضمن این که در تهران اختلاف روزانه و شبانه صدا در حدود ۴-۵ دسی‌بل است. این بدان معناست که وضعیت آلودگی صوتی در شب‌های تهران حتی بدتر از روزهای آن است که علت این امر به ویژه در مناطق مسکونی به فعالیتهای ساخت و ساز شبانه، صدای ناهنجار دزدگیر خودروها و امکان عبور خودروهای باری و حمل زباله شهری در شب مربوط می‌باشد.
آلودگی صوتی برخلاف آلودگی هوا به شرایط جوی بستگی ندارد. به طور کلی، انواع منابع آلاینده صوتی در شهرها را می‌توان در دو گروه اصلی؛ منابع ثابت و متحرک تقسیم بندی نمود. منابع آلودگی صوتی ثابت مواردی همچون کارگاه‌های صنعتی، فرودگاه، راه‌آهن، ترمینال های مسافرتی،… را در بر می‌گیرند و منابع آلاینده متحرک، تردد انواع وسایل نقلیه موتوری، ترافیک خیابان ها و بزرگراه ها و… را شامل می‌شود. که البته صدای ناشی از عوامل متحرک عامل اصلی آلودگی صوتی در شهرهاست.
تهران در کانون خطر
در حال حاضر، گرچه مطالعات گسترده ای بر روی تمامی شهرهای کشور انجام نگرفته اما بررسی هایی صورت گرفته در برخی شهرهای بزرگ کشور که حجم عظیمی از جمعیت و فعالیت ها را در خود جای داده اند، بیانگر بالاتر بودن میزان آلودگی صوتی در تقریبا تمامی این شهرها بوده است. در این میان، آلودگی صوتی در تهران، مشهد و اصفهان بسیار بیشتر از حد مجاز است. به ویژه در پایتخت، افزایش شدت آلودگی صوتی خطری جدی برای سلامت شهروندان محسوب می‌شود. چنانچه براساس اعلام اخیر شرکت کنترل کیفیت هوای تهران؛ ۲۵۰ مرکز درمانی و ۴۱۹ مرکز آموزشی پایتخت در شرایط بحرانی و ۳۳۰ مرکز درمانی و ۱۳۲۶ مرکز آموزشی در شرایط خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی قرار دارند. به عبارت دیگر، پژوهش انجام شده نشان می دهد که ۷۶ درصد مراکز درمانی و ۳۲ درصد مراکز آموزشی شهر تهران در شرایط بحرانی و خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی قرار دارند.
براساس اعلام اخیر شرکت کنترل کیفیت هوای تهران؛ ۲۵۰ مرکز درمانی و ۴۱۹ مرکز آموزشی پایتخت در شرایط بحرانی و ۳۳۰ مرکز درمانی و ۱۳۲۶ مرکز آموزشی در شرایط خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی قرار دارند. به عبارت دیگر، پژوهش انجام شده نشان می دهد که ۷۶ درصد مراکز درمانی و ۳۲ درصد مراکز آموزشی شهر تهران در شرایط بحرانی و خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی قرار دارند.
روش‌های مقابله با آلودگی صوتی
مهمترین روش‌های مقابله با آلودگی صوتی در شهرها را می‌توان شامل دو گروه اصلی دانست؛ دسته اول، شیوه هایی هستند که سبب پیشگیری از ایجاد آلودگی صوتی می‌شوند که از مواردی چون؛ جانمایی مناسب کاربریهای شهری در طرحهای جامع و تفصیلی، تولید وسایل نقلیه استاندارد و کم‌صدا، اعمال محدودیت در تردد خودروها و موتورسیکلت‌ها، ایجاد محدودیت سرعت، استفاده از روکش‌های ویژه برای آسفالت خیابان‌ها و اتوبان‌ها، اصلاح فرهنگ ترافیکی، گسترش حمل‌و‌نقل همگانی و دیگر شیوه های سازگار مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری،… نام برد.
گروه دوم، روش‌هایی هستند که به جلوگیری از انتشار یا دریافت آلودگی‌های صوتی ایجاد شده مانند ساخت دیواره‌های صوتی در بزرگراه‌ها و معابر، عایق‌بندی صوتی و استفاده از مصالح جاذب صدا در واحدهای مسکونی و صنعتی، ایجاد موانع بتنی، شیشه‌ای، طبیعی یا فضای سبز در حاشیه منازل مسکونی یا بزرگراه‌ها و… اشاره دارند. در این میان، بدیهی است که همواره روش‌های مبتنی بر پیشگیری کاراتر و کم هزینه تر از شیوه های مقابله با آلودگی صوتی هستند. به عنوان مثال، براساس آمارها، ایجاد دیوارهای صوتی که به تازگی در تهران و برخی دیگر از شهرها به منظور جداسازی بافت های مسکونی پیرامونی بزرگراه ها مورد توجه قرار گرفته، علی رغم هزینه های نسبتا زیادی که دارد، درحدود ۱۰-۱۵ دسی بل می تواند کاهش آلاینده های صوتی در محدوده پشت آنها را سبب شود.
هم اکنون، رفع آلودگی صوتی به یکی از اولویت های اصلی مدیران شهرهای پیشرو در جهان بدل گردیده و اجرای استانداردهای الزام‌آور قانونی و حقوقی برای آن در سطوح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی رواج بسیار دارد. در این میان، برخورداری از اطلاعات روزآمد، وجود ایستگاههای سنجش آلودگی صوتی با شمار مناسب و تهیه نقشه های پهنه بندی صوتی برای مناطق و کاربریهای مختلف کل شهر، لازمه هرگونه برنامه ریزی در این زمینه است. این در حالی است که به نظر میرسد تهران تنها شهر کشور است که دارای ایستگاههای سنجش آلودگی صوتی بوده و به تازگی نقشه های پهنه بندی صوتی برای برخی از مناطق آن تهیه شده است. از این رو، سرمایه گذاری کافی و اهتمام شهرداریها جهت ابتدا تهیه اسناد پایه شناخت وضع موجود و سپس اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و اصلاحی آلودگی صوتی به ویژه در شهرهای بزرگ کشورمان ضروری می نماید.