با آغاز فصل تابستان و تغییرات جوی و گرمای هوا کم کم تب آلودگی هوا از مردم شهر تهران فروکش می کند و کتابچه آلودگی هوا و معضلات آن تا فصل پاییز و زمستان بعدی بسته شده و فراموش می شود.
با آغاز فصل تابستان و تغییرات جوی و گرمای هوا کم کم تب آلودگی هوا از مردم شهر تهران فروکش می کند و کتابچه آلودگی هوا و معضلات آن تا فصل پاییز و زمستان بعدی بسته شده و فراموش می شود اما آیا به راستی وضعیت آلاینده ها در فصل بهار و تابستان منتفی می شود؟
شهرهای بزرگ به ویژه شهر تهران از جمله مکان هایی است که به واسطه رشد جمعیت و حمل ونقل درون شهری دارای پتانسیل آلودگی هوای بالاست. از طرفی شرایط اقلیمی و توپوگرافی تهران نیز موجبات انباشته شدن آلاینده را فراهم کرده و این وضعیت در هنگام سکون بعدی پایدارتر می شود.
در فصل زمستان و فصول سرد سال آلودگی هوا بیشتر تحت تاثیر شرایط جوی موجود و پدیده وارونگی دما یا اینورژن است. در شرایط عادی جوی با افزایش ارتفاع در لایه تروپسفر دما کاهش یافته و این عامل سبب صعود و جابه جایی لایه های جوی بوده و هوا به طور طبیعی تصفیه و پالایش می شود اما در فصل زمستان این پدیده با کمی مشکل روبه رو می شود به طوری که یک لایه هوای گرم بین دو لایه هوای سرد در اطراف جو زمین محبوس می شود، این امر باعث سکون نسبی جو شده و آلاینده ها تا مدتی نسبتاً طولانی در هوای اطراف زمین باقی می مانند این پدیده خطرناک تا شدت یافتن نور خورشید و گرم شدن زمین پایدار می ماند.
از آثار مهم وارونگی دما می توان به کاهش هوای مطلوب و همچنین تراکم آلاینده ها اشاره کرد. پدیده وارونگی دما بیشتر خاص فصول سرد سال است. بنابراین میزان پایداری آلاینده ها به ویژه در این فصل افزایش می یابد. در پاییز و زمستان غالباً میزان نزولات جوی و بارندگی افزایش یافته و این امر تا حدی به پالایش آلاینده ها کمک می کند اما نکته قابل توجه اینکه آلودگی منوکسید کربن از مهمترین پارامترهای آلایندگی هوا بوده و عمده منبع انتشار آن خودروها هستند. این آلاینده با نزولات جوی از بین نمی رود چون این گاز سمی و خطرناک محلول در آب باران نیست. از طرفی هنگام بارندگی در شهرها لغزندگی سطح معابر باعث کندی حرکت خودروها و بعضاً بروز تصادف در گذرگاه ها می شود که به واسطه این امر غلظت به بیش از حد مجاز خواهد رسید.
در شهری مانند تهران تنها وزش باد غالب و مناسب است که می تواند این آلاینده خطرناک را از هوا بزداید، با توجه به شرایط توپوگرافی تهران این امر کمتر اتفاق می افتد. در زمستان این معضلات به همراه چهره غبارآلوده و گرفته زمستانی شهروندان را بیشتر به فکر آلودگی هوا می اندازد اما این آلاینده ها در بهار و تابستان کجا می روند؟ در فصل بهار با وزش بادهای بهاری که غالب روزهای این فصل را شامل می شود بار چشمگیر از غلظت آلاینده ها کاسته و سرعت وزش باد و لطافت هوای بهاری به تدریج آلودگی هوا را از ذهن شهروندان می زداید اما آیا به راستی آلاینده ها به کلی از بین می روند و در فصول گرم سال هوا پاک باقی می ماند؟
در تابستان با توجه به افزایش طول روز و گرمای هوا به ندرت با پدیده وارونگی دما به مدت طولانی و مشابه زمستان روبه رو خواهیم شد. بنابراین از شدت و تراکم آلاینده ها تا حدود زیادی کاسته می شود. اما این بدان معنی نیست که هوای شهر در روزهای عادی کاملاً عاری از آلودگی خواهد بود، چرا که روند افزایش آلاینده ها به ویژه در این فصل بیشتر محدود به ساعات اوج ترافیک می شود، همچنین سکون نسبی جو از جمله عدم بارندگی مناسب و وزش باد نیز به تجمع آلاینده ها کمک خواهد کرد. نکته جالب توجه آنکه نوعی آلودگی خاص برای فصل گرم سال وجود دارد که به جرات می توان گفت این آلاینده مخصوص فصل گرما و تابستان است.
ازن جزء آلاینده های ثانویه جوی به شمار می آید بدین معنا که این گاز به واسطه یکسری واکنش های شیمیایی به شکل ترکیبات خطرناک جوی در می آید. انرژی انجام این واکنش ها به واسطه اشعه کیهانی خورشید تامین می شود. گاز ازن در تروپسفر یکی از مهمترین آلاینده های ثانویه بوده که در جو به دنبال تشکیل «ترکیبات نیتروژن» تشکیل می شود.
این گاز سمی قدرت زیادی در نفوذ در ترکیبات پلیمری و حلالیت زیاد در آب دارد. ازن که از آن بحث می شود در مجاورت سطح زمین قرار داشته و از این رو به ازن سطحی معروف است. این گاز در لایه های بالای پروتسفر نقش محافظت زمین از اشعه های مضر ماورای بنفش را دارد. اما همین گاز در مجاورت زمین با NOx ها از مهمترین اجزای مه دود شیمیایی هستند از سطحی از NO۲ تولید می شود چرا که به سرعت با امواج نور آبی با طول موج ۴۰۰ (نانومتر) تجزیه شده و تولید اکسیژن اتمی می کند که با O۲ ترکیب و ازن به وجود می آید. این گاز در شدت گرمای زیاد، تابش شدید نور خورشید و خشکی هوا تولید می شود که این شرایط بعضاً در شهر تهران در روزهای گرم سال مهیا می شود. از خواص و اثرات منفی این گاز بر روی انسان می توان به دشواری های تنفسی و آسیب به دستگاه تنفس اشاره کرد. همچنین سرفه، سوزش چشم و تنگی نفس در سالمندان و کودکان از آثار سوء این گاز خطرناک است. گاز ازن در طبیعت باعث تخریب در برگ گیاهان شده و به علت نفوذ در اشیای پلاستیکی آنها را دچار آسیب می کند. خشکی درختان و خزان زودرس گیاهان از عوامل این گاز خطرناک است.