همگام با پیشرفت جوامع و صنعتی شدن آنها، پدیده های جدیدی هم به وجود آمده است. آلودگی صوتی و آلودگی هوا یکی از نتایج پیشرفت صنعتی جوامع است. آلودگی صوتی یکی از عواملی است که بر کیفیت زندگی انسان ها در سراسر جهان تاثیر گذاشته است. صدای گوش خراش بوق ماشین ها، صدای موزیک های بلند برخی فروشگاهها، و … همه و همه جزء آلودگی های صوتی هستند. این صداها علاوه بر ایجاد ناراحتی و آسیب در دستگاه شنوایی انسان، تاثیرات بسیار مخربی بر روان و اعصاب افراد هم دارد. به گونه ای که افزایش آلودگی صوتی سبب عصبانیت افراد، به هم ریختن تعادل فکری و … می شود که همه و همه اثرات مخرب فردی و اجتماعی دارد.
با توجه به اهمیت این معضل اجتماعی تصمیم گرفتیم تا در رابطه با آلودگی صوتی و انواع آن و روش های پیشگیری از آن مطالبی را عنوان کنیم. زیرا همه ما مسئول حفاظت از سلامت خود، همشهریان و در نهایت محیط زیست خود هستیم. پس تا انتهای این متن همراه ما باشید.
تعریف آلودگی صوتی
آلودگی صوتی (به انگلیسی: Noise Pollution ) امواج ناخواسته‌ای است که در شرایط مکانی و زمانی ویژه بر فعالیت موجودات زنده به ویژه انسان تأثیر گذاشته و می‌تواند عوارض متعدد جسمی و روحی و علی‌الخصوص اختلال در اعصاب شنوایی را حاصل شود. واحد اندازه‌گیری آلودگی صوتی «دسی بل» است و آستانه تحمل گوش انسان در حدود ۱۳۰ دسی‌بل است.
انتشار صدا بسته به اینکه در محیط باز یا بسته صورت پذیرد رفتار متفاوتی دارد. در یک محیط باز امواج صوتی بدون برخورد به مانع روند انتشار را تا مرز تباهی ادامه می‌دهند. شرایط محیطی تأثیر غیرقابل انکاری در چگونگی انتشار صدا دارد.
گرچه انسان به سرو صدا عادت کرده ولی در حقیقت آلودگی صوتی یک عامل خستگی بوده و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغل‌های بدنی و ساده کاهش می‌دهد آلودگی صوتی روی وضع روانی و روحی شخص اثر کرده، باعث اشکال در تطابق یافتن انسان با محیط کار وحتی اجتماعی و خانواده می‌شود. که نتیجه آن کاهش بازده کار می‌باشد.
در صورتی که مدت در معرض آلودگی صوتی قرار گرفتن افزایش پیدا کند، می‌تواند موجب کاهش قدرت شنوایی شود و همچنین خطر ابتلابه امراض قلبی-عروقی را افزایش دهد. به عنوان نمونه چنانچه فردی طی ۸ ساعت به طور مداوم در معرض سروصدای بالای ۷۰ دسی‌بل قرار گیرد، فشار خون وی ۵ تا ۱۰ میلی‌متر جیوه افزایش می‌یابد.
انواع آلودگی صوتی
آلودگی صوتی انواع مختلف دارد بطوریکه اندازه های مختلف آن هرکدام اثرات مختلف را برجای می گذارند.
آلودگی صوتی صدایی است که انسان و دستگاه شنوایی تمایلی به شنیدن آن ندارد، گفت: این آلودگی یکی از اشکال آلودگی است که تاثیرات مخرب آن با متراکم شدن بافت شهری و تغییر سایر شرایط زندگی مورد توجه بسیار قرار گرفته است.
در حقیقت آلودگی صوتی برخلاف تصور همگان صدایی نیست که باعث پاره شدن گوش یا احساس دردناکی در آن ناحیه شود، بلکه ممکن است حتی صدای موسیقی در زمان یا مکان نامناسب نیز موجب آلودگی صوتی باشد.
لرزش نیز یکی دیگر از انواع آلودگی است که در صورتی که انتقال امواج از طریق هوا صورت نگیرد و رسانه آن اجسام جامد باشند، ایجاد می‌شود.
عوامل ایجاد آلودگی صوتی
• رفت و آمد و بوق های گوشخراش خودروها
• تخلیه و بارگیری مصالح ساختمانی به وسیله کامیون ها در شب
• کارگاه های صنعتی مانند آهنگری ها، صافکاری ها و تعمیرگاه ها
• فرودگاه های نزدیک مناطق مسکونی به ویژه در شب
• صدای کر کننده ضبط صوت خودروها برای جلب توجه دیگران
• صدای بلند تلویزیون و سایر لوازم برقی خانگی مانند جاروبرقی در آپارتمان ها
• صدای اگزوز دست کاری شده یا خراب موتور سیکلت ها و خودروها
• صدای بلند و آزاردهنده در مکان های عمومی مانند اداره ها
• صحبت کردن در سینما، کتابخانه یا سالن کنسرت
• حرف زدن دانش آموزان موقع درس دادن آموزگار
• صدای دزدگیر خودروها که وقت و بی وقت به صدا در می آیند.
حد استاندارد صوت
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید میانگین ۴۰ دسی‌بل توصیه شده صدا در محیط معادل یک خانه آرام در یک محل مسکونی در شب است.
حد استاندارد استفاده از دستگاه‌های MP۳ از نظر صوتی نباید از حدود ۸۵ دسی‌بل بیشتر باشد. البته این دستگاه‌ها میزان دسی‌بل را مشخص نمی‌کنند و بیشتر به صورت صدای کم، متوسط و زیاد عرضه می‌شوند.
اثرات آلودگی صوتی بر انسان
- کاهش حجم ضربان قلب
- تغییر ریتم تنفس و نبض
- افت مقاومت الکتریکی پوست
- کاهش دمای پوست
- اختلال در حرکت دودی معده
- تولید شیره و بزاق
- گشاد شدن مردمک چشم
- افزایش فشار خون
- تنگ شدن رگ‌ها از اشکال مختلف واکنش دستگاه عصبی انسان به افزایش تراز صوتی محیط
- از بین رفتن سلول‌های مویینه شنوایی و جایگزین نشدن این سلول هاست
بررسی اثرات صدا بر روی انسان:
بطور کلی اثرات صدا بر روی انسان را می توان به دو قسمت جداگانه شنیداری و غیرشنیداری، مورد مطالعه قرار داد:
الف: اثرات صدا بر روی دستگاه شنوایی
هرچند صداهای خیلی شدید ( ۱۵۰ دسی بل) می تواند باعث پارگی پرده صماخ یا تخریب دیگر قسمت های گوش بشود اما صدمه به شنوایی معمولا در طراز های پایین تر (۹۰-۸۵ دسی بل) رخ می دهد که ناشی از آسب موقت یا دائم سلول های مژه دار حسی که روی سطح و ستیبولی غشاء پایه در گوش داخلی قرار دارند، می باشد. وقتی در فرکانس های معینی افت شنوایی ایجاد شود برای آنکه شخص قادر به شنیدن آن فرکانس باشد باید تراز صدا از حد معمول آستانه شنوایی بالاتر باشد، به این جهت افرادی که دچار افت شنوایی هستند به طور غیر عادی بلند حرف می‌زنند، چون صدای خودشان را نمی شنوند. به علاوه این افراد اغلب اوقات حرف بی صدا را که فرکانس بالا دارند خوب درک نمی کنند به این جهت برای آنان درک صحیح کلمات مشکل می ود. شخص با وجود اینکه اصوات حاصل از کلمات را درک می کند اما قادر به فهم صحیح کلمات و تعقیب مکالمه نمی باشد، مگر اینکه گوینده کلمات را به آرامی و بطور واضح و مشخص ادا نماید. این چنین افت شنوایی معمولا به یکی از دو صورت زیر است:
۱-تغییر موقت آستانه شنوایی TTS که در آن شنوایی معمولا در طی ۱۶ ساعت پس از تماس با صدای آسیب زا برگشت می کند.
۲ ـ تغییردائم آستانه شنوایی ناشی از صدا (Permanent Threshold Shifts : PTS)
که معمولاً یک ماه پس از توقف مواجهه با صدای آسیب زا اندازه گیری می‌شود. بروز افت شنوایی ناشی از صدا معمولاً به صورت تدریجی است و در ابتدا فرکانس‌های مکالمه ای را در بر نمی‌گیرد، در نتیجه شخص از نقصان شنوایی خود بی اطلاع است. تشخیص زودرس شروع افت شنوایی و اطلاع از کیفیت تحمل گوش فرد نسبت به صدا بوسیله آزمایشات شنوایی سنجی، امکان پذیر است. در مجموع عواملی چون شدت صدا، طول مدت تماس، سن و حساسیت ویژه گوش فرد عواملی هستند که در ایجاد و پیشرفت عارضه افت شنوایی دخالت دارند.
در رابطه با اثرات شنوایی صدا مطالعات زیادی به عمل آمده و با استفاده از دستگاه های شنوایی سنجی، عوارض شنوایی صدا بخوبی شناخته شده است به طوری که در بسیاری از کشورها افت شنوایی ناشی از صدا از نظر قانونی جزو “بیماری‌های ناشی از کار” منظور می‌شود.
ب ـ اثرات غیرشنیداری
کاوینیو و دروبر اثرات غیرشنیداری صدا را به ترتیب زیر بیان نموده اند: صدای مزاحم و ناخوشایند می‌تواند باعث عصبانیت و تحریک پذیری شود. برای این منظور لازم نیست حتما صدا شدید باشد بلکه تیک تاک یک ساعت دیواری در یک سالن انتظار کافی است که روی یک زمینه حساس و آماده اثر کرده، باعث عصبانیت و حالت تهاجمی به خود گرفتن گردد. تحقیقات به عمل آمده در محیط های صنعتی نشانگر آن است که صدای شدید با سردرد، حالت تهوع، پرخاشگری، اضطراب، ناتوانی جنسی و تغییرات در خلق و خو ارتباط دارد.
راه کارهای کاهش آلودگی صوتی
یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش سرو صدای ناخواسته و آلودگی صوتی استفاده از گیاهان است استفاده از گیاهان تنها برای کاهش تراز صدا در فرکانس‌های بالا مؤثر می‌باشد. خاصیت پراکنده‌سازی امواج صوتی توسط پوشش گیاهی به مراتب بیشتر از خاصیت جذب کردن آنها است. در نتیجه درختان بلند با کاهش دادن سرعت باد و موجب عدم هدایت امواج صوتی به طرف شنونده می‌شوند و می‌توانند به عنوان عایق صوتی در مقابل آلودگی صوتی مورد استفاده قرار گیرند.
کاشت گیاهان تنها به منظور کاهش آلودگی صوتی نمی‌باشد بلکه به منظور رعایت مسایل اکولوژیکی و روانی نیز صورت می‌گیرد.
پوشش گیاهی می‌تواند در داخل فضای اصلی، محصور کننده‌های کوچکتر را تشکیل دهد. همانند لبه‌ها، پوشش‌های گیاهی نیز می‌توانند ترکیبی از جان پناه‌ها و چشم‌اندازها را که مشوق حضور و ماندگاری مردم در فضا هستند پدیدآورند.