آلودگی محیط زیست یکی از اصلی ترین مواردی است که جامعه جهانی امروز باید به آن توجه داشته باشد. برای همه ما اتفاق افتاده است که در یک روز تعطیل به پیک نیک رفته و قصد اتراق در کنار رودخانه یا هر فضای سبز دیگری را داشته باشیمف اما به دلیل انبوه زباله های پلاستیکی موجود در محیط، دائما به دنبال جایی دیگر باشیم.
وجود این آلودگی ها، علاوه بر اینکه برای ما زیان آور و غیر قابل تحمل است، به همان اندازه هم برای محیط زیست آسیب به همراه دارد.
متاسفانه پلاستیک ها زباله هایی هستند که خیلی دیر تجزیه می شوند، اما به راحتی و به صورت گسترده در دسترس افراد هستند. همین امر سبب شده تا عده ای با ناآگاهی و بی مسئولیتی خود، زمینه ساز نابودی خود و نسل های آینده را فراهم سازند و محیط زیسیتی که به همگان تعلق دارد را هر روز آلوده تر از رئز قبل سازند.
امروز در نظر داریم تا در رابطه با آلودگی پلاستیک و تاثیر آن بر محیط زیست، کره زمین و سلامت انسان ها صحبت نماییم. اما آیا همه پلاستیک ها بد هستند؟ چه میزان پلاستیک در جهان تولید می شود؟ چطور می توان جلوی این آلودگی گسترده را گرفت؟
تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
آلودگی پلاستیکی چیست؟
در سال ۱۹۰۷ همراه با اختراع باکلیت انقلابی نو در تولید رزین های پلاستیکی و ساخت محصولات پلاستیکی به وجود آمد. اما تنها چند سال بعد کافی بود تا پلاستیک ها در اواخر قرن۲۰ ام به عنوان مقاوم ترین آلودگی در سراسر دنیا شناخته شوند و معایب آن برای همگان آشنا گردد. آلودگی های این ماده زمانی بیشتر آشکار گردید که پلاستیک ها به اشتباه توسط موجودات زنده به عنوان غذا مصرف گردیدند و علاوه بر ان سطوح انباشته ای از این مواد بر روی اقیانوس ها، جنگل ها و حتی کوه ها پدید آمد.
آیا همه ی پلاستیک ها می توانند در آلودگی پلاستیکی نقش داشته باشند؟
پلاستیک ها موادی پلیمری هستند که از مولکول های بزرگ ، زنجیره های طویل و با پیوند های به ظاهر بی پایان تشکیل شده اند. این مواد به دو صورت طبیعی و مصنوعی یافت می گردند. دسته ی طبیعی این ترکیبات مانند ابریشم و لاستیک ها در طبیعت پایدار نمی باشد و نمی توانند آلودگی جدی ای برای طبیعت پدید آورند.
اما امروزه مصرف کنندگان با انواع مختلف این ماده اعم از مصنوعی و طبیعی سر و کار دارند. نوع مصنوعی این دسته از پلاستیک ها در برابر تجزیه پذیری مقاومت می نمایند و می توانند سال های سال بدون تغییر در طبیعت به شکل اولیه ی خود باقی بمانند. بنابراین بیشتر آلودگی های به وجود آمده ناشی از نوع مصنوعی این مواد به حساب می آید.
علاوه بر این ، بسیاری از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف و ظروف بسته بندی ، که تقریبا ۵۰ درصد از کل پلاستیک های تولید شده را تشکیل می دهند در اغلب موارد در طبیعت رها می شوند و هرگز به مراکز بازیافت و یا مراکز دفن زباله سپرده نمی شوند. عدم آگاهی دولت ها به مردم و یا عدم توجه به تفکیک و جداسازی زباله ها موجب گردیده تا روز به روز شاهد گسترش این آلودگی ها باشیم. پلاستیک های رها شده در طبیعت می توانند با کمک جریان آب و یا باد به سایر مناطق برده شوند و به سرعت سبب آلودگی مناطق وسیعی شوند.
در نتیجه مطالعات انجام گرفته هیچ کشور و یا گروه خاصی را مسئول این آلودگی ها نمی داند و به طور کلی دلیل و اثرات آلودگی با پلاستیک را می توان در سراسر دنیا مشاهده نمود.
میزان تولید پلاستیک در دنیا چه مقدار است؟
طبق مطالعات انجام گرفته توسط انجمن تجاری پلاستیک اروپا ، تولید پلاستیک در جهان چیزی بیش از ۱.۵ میلیون تن تا سال ۱۹۵۰ ، حدود ۲۷۵ میلیون تن تا سال ۲۰۱۰ و ۳۸۱ میلیون تن تا سال ۲۰۱۵ بوده است.
بین ۴.۸ تا ۱۲.۷ میلیون تن پلاستیک نیز توسط کشور های نزدیک به اقیانوس به این مناطق وارد می گردد.
نسبت به سایر مواد با کاربرد مشابه، مانند آلومینیوم ، شیشه، کاغذ و… پلاستیک ها به دلیل نقطه ی ذوب بالا و سایر ویژگی های پیچیده دارای معایب و مشکلات بیشتری برای بازیافت و یا تجذیه پذیری می باشند.
الودگی پلاستیکی چه اثرات نامطلوبی بر زمین دارد؟
آلودگی پلاستیکی روی زمین می تواند خطراتی را برای گیاهان، حیوانات و انسان هایی که روی کره زمین زندگی می کنند، به وجود می آورد. در واقع میزان پلاستیک های موجود بر روی زمین بین ۴ تا ۲۳ برابر بیشتر از مقدار همین مواد در اقیانوس است. ۶۰ درصد از زباله ها در شرق آسیا و اقیانوسیه به صورت نامطلوبی مدیریت شده اند و این مقدار در آمریکای شمالی به یک درصد می رسد. همچنین میزان پلاستیکهای مدیریت نشده‌ای که سالانه به اقیانوس می رسند و به ذرات ریز پلاستیک دریایی تبدیل میشوند، نیز بین یک سوم تا یک دوم مقدار کل زباله‌های یاد شده (زباله هایی که به درستی مدیریت نشده اند) در سال است. پلاستیک های کلرینی می‌توانند مواد شیمیایی خطرناکی را در محیط خاکی اطراف آزاد کنند که پس از آن وارد آبهای زیرزمینی و یا آبهای اطراف خواهد شد و همچنین به اکوسیستم آسیب خواهد رساند. مشکل یاد شده خطرات بسیاری را برای انواعی از گونه های حیوانی دارد که از این آب ها استفاده می کنند.
کیسه‌های پلاستیکی صنعت کشاورزی را هم تهدید می‌کند. با ورود مواد سمی آن‌ها به خاک باعث آلودگی زمین شده و منابع ارزشمند موجود در آن را از بین می‌برد. کاهش توان تولید محصولات کشاورزی به دلیل وجود کیسه‌های پلاستیکی واقعا جای تأسف دارد. آگاهی ما و فرهنگ‌سازی برای استفاده از موارد جایگزین، مثل کیسه‌های پارچه‌ای، می‌تواند تغییرات ملموس و مؤثری را در این زمینه ایجاد کند. در حال حاضر سازمان‌های بین‌المللی در حال انجام تحقیقاتی در این زمینه هستند اما اگر بخواهیم جلوی نابودی محیط زیست را بگیریم چاره‌ای جز ممنوعیت استفاه از کیسه‌های پلاستیکی در سطح جهانی و جایگزین کردن آن با محصولات دوست‌دار محیط زیست نداریم.
راهکارهای اجرایی در این مسیر چیست؟
آگاهی دادن به مردم و آموزش استفاده از جایگزین‌های سازگار با محیط زیست مؤثرترین راه برای جلوگیری از این تخریب است. آن‌ها می‌توانند از پارچه، الیاف طبیعی و کاغذ استفاده کنند تا تولید ضایعات پلاستیکی را کاهش دهند. وضع مقررات جدی در مورد استفاده‌ی بی‌رویه از پلاستیک، مدیریت صحیح سیستم بازیافت زباله و جلوگیری از ارائه‌ی رایگان کیسه‌های پلاستیکی توسط خرده فروشان از دیگر راهکارهای مؤثر در این حوزه است.
ترکیبی از قانون‌گذاری و قیمت‌گذاری می‌تواند به صورت کوتاه مدت مصرف کیسه‌ی پلاستیکی را کاهش دهد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که وضع قانون مناسب در این خصوص و ممارست در اجرای آن می‌تواند در طولانی مدت تأثیر مثبت خود را بر عدم استفاده از کیسه‌ی پلاستیکی نشان دهد.
آثار منفی آلودگی‌های پلاستیکی بر سلامت انسان
قبل از شروع خواندن این مطلب به اطراف خود نگاه کنید. چه مقدار پلاستیک مشاهده می‌کنید؟ ظرف‌های غذا، بطری‌های پلاستیکی، خودکارها، حتی جلد دفتری که کنار دستتان است از پلاستیک ساخته شده! اگر بخواهیم از لوازم پلاستیکی‌ای که استفاده می‌کنیم تهیه کنیم یک لیست بی‌نهایت خواهیم داشت. نکته‌ی عجیب اینجاست که علی‌رغم فراگیر بودن استفاده از این ماده، هنوز تأثیر آن بر سلامتی انسان ناشناخته مانده است. اصلا تا به حال به اثر منفی پلاستیک بر سلامتی‌تان فکر کرده‌اید؟
جامعه کاملا به پلاستیک وابسته شده است اما به ندرت به تأثیرات منفی آن توجه می‌کنیم. در تولید پلاستیک از مواد سمی مختلفی استفاده می‌شود. بسیاری از این افزودنی‌ها به زنجیره‌ی شیمیایی پلاستیک متصل نیستند و به راحتی می‌توانند در محیط آزاد شوند. این مواد توسط پوست جذب میشوند، تبخیر شده یا از طریق مواد خوراکی‌ای که مصرف می‌کنیم جذب بدنمان می‌شود. آگاهی از مواد تشکیل دهنده‌ی محصولات پلاستیکی برای کاهش اثرات مضر پلاستیک بر سلامتی‌تان بسیار مهم است.
رایج‌ترین مواد افزودنی که در تهیه‌ی پلاستیک استفاده میشوند در لیست زیر قرار دارند:
- BPA’s: مقدار زیادی از این ماده در تولید ظرف‌های غذا و نوشیدنی استفاده می‌شود. سازمان‌های مختلف فعال در حوزه‌ی سلامت و محیط زیست در حال تلاش برای محدود کردن استفاده از BPA و انتشار خطراتی که برای سلامتی انسان دارد هستند.
- پلاستیک کننده‌ها: معمولا از این ماده برای انعطاف‌پذیر کردن PVC استفاده می‌شود و تقریبا در تمام وسایلی که روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنیم وجود دارد. وقتی از همه‌ی وسایل صحبت می‌کنیم یعنی از یک اسباب‌بازی ساده تا صندلی‌های ماشین، همه حاوی این ماده هستند.
- ماده‌ی ضد حریق: از این ماده در تولید تجهیزات الکترونیکی و با هدف تأمین ایمنی آن‌ها استفاده می‌شود. خوشبختانه استفاده‌ی بعضی از این مواد، که خطر زیادی برای محیط زیست و انسان دارد، از طرف سازمان ملل محدود شده است.