سید محسن طباطبایی مزدآبادی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه درآمدهای پایدار یکی از مباحث مهم در توسعه پایدار شهری است، اظهار کرد: درآمد پایدار شهری باعث می شود زیست پذیری و کیفیت زندگی شهری برای نسل فعلی و نسل‌های آینده به مخاطره نیفتد. همچنین یکی از مسائل و موضوعات مهم در تاب‌آوری اقتصادی شهر است که می تواند از مصادیق پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در شهرهای کشور باشد.
استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: شهرهای مختلف در نقاط مختلف جهان اقدام به اخذ این نوع عوارض محلی میکنند. در ایالت مریلند آمریکا از واحدهایی که بیش از یک میلیون تن دیاکسیدکربن در سال تولید میکنند عوارض آلایندگی دریافت می‌شود که مقدار آن پنج دلار به ازای هر تن دیاکسیدکربن است.
طباطبایی مزدآبادی در ادامه با اشاره به اینکه در کیوتو ژاپن عوارض بر ۱۴۰۰ ساختمان صنعتی و تجاری شهر که مسئول ۲۰درصد از انتشار گازهای گلخانهای هستند، وضع شده است، افزود: طبق ماده ۳۹ قانون مالیات بر ارزشافزوده واحدهای آلاینده مانند پالایشگاههای نفت و واحدهای پتروشیمی علاوه بر مالیات و عوارض موضوع این قانون، مکلفند که یک درصد از قیمت فروش خود را سالانه به عنوان عوارض آلایندگی در صورت بودن در حریم شهر، مستقیماً به حساب شهرداری واریز کنند.
وی افزود: این عوارض اکنون نقش چشمگیری در ردیف‌های درآمدی شهرهای کشور ندارد در حالیکه تهران سالانه نزدیک به ۵۰ میلیون تن دیاکسیدکربن تولید می‌کند و از این حیث در بین ۱۵ شهر اول جهان است.
طباطبایی مزدآبادی با تاکید بر اینکه به طور کلی یکی از علل اساسی پایین بودن درآمدهای پایدار در شهرهای کشور ما وجود سازوکارهای پیچیده برای وصول عوارض پایدار و عدم ضمانت اجرایی قوی برای وصول آنها است، خاطر نشان کرد: به‌عبارتی هرچه وصول عوارض اعم از عوارض نوسازی کسب و پیشه مالیات بر ارزش افزوده و … برای شهرداری سخت و دور از دسترس است روی آوردن به ردیف‌های ناپایدار درآمدی از جمله عوارض تغییر کاربری یا اضافه تراکم سهل الوصول است.
اتکا به درآمدهای ناپایدار اقتصاد شهری را ضربه پذیر می‌کند
دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران افزود: اتکا به درآمدهای ناپایدار شهری، قطعا موجبات کاهش تاب‌آوری شهرها و زمینه برای ایجاد بحران‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در بلندمدت فراهم و اقتصاد شهری را ضربه پذیر از تکانه‌های داخلی و خارجی می کند.
وی یادآور شد: درآمدهای پایدار به درآمدهایی اطلاق می شود که از سه ویژگی مهم برخوردار باشد؛ اول اینکه درآمدها مستمر باشد و از نوع درآمدهای آنی و دفعی نباشد، دوم دستیابی به این درآمدها، شرایط بهینه شهری (کالبدی، زیست محیطی و …) را بر هم نزند و سوم اینکه، انعطاف پذیر باشند یعنی پایه درآمدی در طول زمان به موازات گسترش مخارج افزایش یابد.
طباطبایی مزدآبادی، پیرامون وضعیت منابع درآمد شهرداری‌ها به عنوان متولیان مدیریت شهری در جهان، تصریح کرد: درآمد شهرداری‌ها در جهان به نوع حکومت محلی، تعدد نهادهای متولی شهری (دولت، شهرداری ها، شوراها، استانداری ها و …)، میزان اختیارات شهرداری‌ها، وجود سازمان‌های متولی شهری، میزان دخالت نهادهای حکمران شهری و … بستگی دارد.
استاد دانشگاه تهران افزود: لذا نمی توان برای شهرهای ایران، نسخه های کپی شده‌ای از منابع درآمدی شهرهای جهان را برای افزایش منابع درآمد پایدار شهرداری ها توصیه کرد. زیرا در شهرهای ایران به لحاظ زیرساختی و نوع حاکمیت شهری خاص در ایران، با سایر شهرهای جهان متفاوت است. با این وصف همه شهرهای جهان بخصوص کلانشهرها به دنبال راه حل‌هایی برای افزایش درآمدهای پایدار خود هستند. نگاهی به وضعیت بودجه شهرهای مختلف حاکی از آن است که مهمترین منبع درآمدی پایدار در بیشتر شهرهای جهان عوارض و مالیات‌ها است.
۷۰درصد درآمد شهر شیکاگو از محل عوارض است
طباطبایی مزدآبادی اذعان کرد: منطقه کلانشهری لندن که از مراکز فرماندهی و کنترل اقتصاد جهانی است بودجه ۱۱.۵ میلیارد پوندی دارد که ۶۴ درصد آن از محل عوارض و مالیات‌ها به دست می آید. در کلانشهر پاریس نیز بیش از ۵۰درصد درآمد هشت میلیارد یورویی این شهر از محل مذکور حاصل می شود.
وی با اشاره به اینکه حدود ۷۰درصد درآمد شهر شیکاگو از محل عوارض است، افزود: در شهر میلان ایتالیا نیز وضع به همین منوال است و بیش از نیمی از درآمد چهار میلیارد یورویی این شهر از طریق عوارض بدست می آید.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه در کشورهای رو به توسعه نیز سهم عوارض شهرها از درآمد شهرداری بالا است، گفت: به‌عنوان مثال کلانشهر بوگوتا در کلمبیا ۶۰۰ میلیون دلار درآمد دارد که ۶۳ درصد آن از طریق مالیات به دست می آید. در آنکارا نیز حدود ۳۸ درصد درآمد شهرداری از محل عوارض است. این در حالی است که در بودجه سال ۱۳۹۶ تهران، فقط ۲۱درصد درآمد پایدار بوده و از محل عوارض مستمر(ارزش افزوده، نوسازی، کسب و پیشه، خودرو و ..) به دست آمده است.
وی با تاکید بر اینکه ذکر چند نکته ضرورت دارد، اظهار کرد: برخی بر این باورند که شهر تهران گران اداره می شود اما ملاحظه آمار و ارقام در شهرهای مختلف نشان می دهد که این اظهار نظر چندان کارشناسانه نیست زیرا بودجه سالانه کلانشهر تهران از بسیاری از شهرهای هم اندازه آن کمتر است به‌عنوان مثال تهران بودجه ای اندازه شهر شیکاگو دارد که فقط ۲.۵ میلیون نفر جمعیت داشته و در مقایسه با بودجه پکن (۱۲۹ میلیارد یوان) نیز، بودجه‌اش حدود یک چهارم پکن است.
دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران گفت: در رویکرد کوتاه‌مدت وصول مطالبات معوقه شهرداری از اشخاص حقیقی و حقوقی شاید معقول‌ترین راه کسب درآمد باشد. عوارض معوقه نوسازی بر مبنای دفترچه جدید ارزش معاملاتی املاک مبلغ قابل توجهی است که متاسفانه عزمی جدی برای اجرای آن وجود ندارد در حالیکه مبلغ آن قابل توجه بوده و می تواند راهگشا باشد.
طباطبایی مزدآبادی افزود: در این زمینه به نظر می رسد ظرفیت کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری نیز نادیده گرفته شده است، در حالیکه بدهی هایی که طبق تصمیم این کمیسیون تشخیص داده شود بر اساس مقررات اسناد لازم الاجرا به وسیله اداره ثبت قابل وصول است.